راهبردهای توسعه در آموزش پزشکی

مقدمه
علم اخلاق دانشی است درباره جست‌وجوی هوشیارانه ارزش‌های مثبت، درک معانی آن‌ها، انجام اختیاری کارهای پسندیده و خودداری از ارتکاب کارهای ناشایست. اصول و قواعد ارزشی است که بر تصمیمات و رفتار فردی یا جمعی از منظر درست یا غلط‌ بودن دلالت دارد [1]. اخلاق در انجام هر کاری از شروط لازم است، به‌خصوص در فضاهای آموزشی، مانند دانشگاه‌ها که وظیفه خطیر رشد و تربیت افراد را بر‌عهده دارند. آموزش از قوی‌ترین ابزار‌ها برای پیشرفت هر جامعه است. اخلاق ارتباط دو‌طرفه با آموزش دارد. آموزش نیازمند اخلاق است و یکی از رسالت‌های آن ترویج اخلاق است [2]. 
در‌واقع 2 هدف اصلی اخلاق در آموزش پزشکی تربیت پزشکان فاضل و کمک به پزشکان در شناسایی و حل تردیدهای پزشکی است [3]. رعایت اصول اخلاق در دانشگاه‌ها نه‌تنها در رعایت استانداردهای تدریس به اساتید کمک خواهد کرد، بلکه در شکل‌ دادن به روابط دوطرفه و مؤثر بین دانشجویان و اعضای گروه نیز می‌تواند نقش ایفا کند. عدم وجود اخلاق در محیط‌های آموزشی موجب سوء‌رفتار مدیران، افسردگی دانشجویان، لذت نبردن از زندگی شغلی و فرسوده‌ شدن استادان و معلمان می‌شود. دانشگاه‌های علوم‌پزشکی مسئولیت تعلیم افرادی را بر عهده دارند که بعد از پایان تحصیل خود بتوانند وظایف حرفه‌ای‌شان را در جهت پایبندی به اصول مشخصی که حرفه‌های علوم سلامت ایجاب می‌کند، انجام دهند. در تربیت نیروی پزشکی غیر از دانش و مهارتی که برای پرداختن به این شغل ضروری است، باید به توسعه ارزش‌ها، نگرش‌ها، هنجارهای اخلاقی، مهارت‌های اجتماعی و بقیه ویژگی‌هایی که شکل‌دهنده نگرش‌های انسانی است توجه شود [4]. 
در مطالعه‌ای که آراسته و همکاران با هدف تعیین وضعیت رعایت اخلاق آموزشی اعضای هیئت علمی دانشگاه‌های دولتی شهر تهران از دیدگاه دانشجویان تحصیلات تکمیلی انجام دادند، به این نتیجه رسیدند که استادان موضوع اخلاق و رعایت اخلاق در تدریس را پر‌اهمیت و با ارزش می‌دانند و به رعایت این اصول و مؤلفه‌ها در تدریس خود توجه و اهتمام ویژه دارند [5]. همچنین نتایج مطالعه آقاخانی و همکاران در‌زمینه تعیین دیدگاه دانشجویان پرستاری نسبت به وضعیت رعایت اخلاق حرفه‌ای اساتید نشان‌دهنده این است که دانشجویان با الگوبرداری از اساتید خود نسبت به رفتار آن‌ها حساس‌اند و از دید آن‌ها اساتید با ویژگی رعایت اخلاق حرفه‌ای نقش مهمی در بهبود این ویژگی در دانشجویان پرستاری خواهند داشت [6]. 
کلارک (1990) بیان کرده است تدریس بیش از اینکه تلاشی شیوه‌مند و فنی باشد، مهارت و شیوه‌ای اخلاقی است. او اضافه می‌کند که موضوعات اخلاقی در تدریس همیشه مطرح‌ و از ارزش ذاتی برخوردار است. از‌نظر کلارک تدریسی که متضمن مسئولیت اخلاقی است، کاری مشکل، پیچیده و گاهی اوقات پرزحمت است که کسی هم قدر آن ‌را نمی‌داند. در‌واقع تدریس اساساً بنگاهی اخلاقی است که در آن بزرگسالان از بچه‌ها می‌خواهند در جهتی تغییر کنند که توسط آن‌ها انتخاب شده است [7]. لهمن و همکاران با استفاده از پژوهشی پرسش‌نامه‌ای که در 125 دانشکده پزشکی آمریکا و 16 دانشکده پزشکی کانادا انجام دادند، به این نتیجه رسیدند که موانع اصلی در دستورالعمل اخلاق پزشکی شامل محدودیت زمانی در برنامه درسی، کمبود اساتید معتبر و محدودیت زمانی برنامه‌های دانشکده است [3]. در همین راستا، بانر و کانن اعتقاد دارند تدریس هنر است. آن‌ها ویژگی‌های معلمان موفق را تحلیل کردند و این نکته که چنین ویژگی‌هایی سبب ارتقای سطح یادگیری و فهم می‌شود از‌نظر آن‌ها از ویژگی‌های تدریس بسیار موفق، یادگیری، اقتدار، اخلاق، نظم، خلاقیت، محبت، صبر، روحیه و نشاط است که بخش زیادی از آن ماهیت اخلاقی دارد [8]. رامانا و همکاران نیز با انجام پژوهشی به این نتیجه رسیدند که موضوعات اخلاقی در آموزش پزشکی از جنبه بهبود و ارتقای تصویر اجتماعی پزشکان اهمیت دارد. از‌نظر ایشان، دولت‌ها باید دانشکده‌های پزشکی را در جهت تقویت اخلاق در برنامه‌های آموزشی ترغیب کنند. همچنین آموزش پزشکی در این جنبه باید برای تمام اساتید پزشکی فراهم شود [9]. با‌توجه‌به اخلاق‌مدار بودن حرفه پزشکی و تأثیر رعایت اصول اخلاقی در جنبه‌های مختلف آموزش بر نهادینه‌ شدن ارزش‌های اخلاقی و با‌توجه‌به اینکه مطالعات محدودی در‌زمینه اهمیت اخلاق در آموزش پزشکی انجام شده است، این مطالعه با هدف تعیین اهمیت اخلاق در آموزش و میزان رعایت آن از دیدگاه دانشجویان مقطع کارآموزی دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان انجام شده است. 

مواد و روش‌ها
در این مطالعه توصیفی‌مقطعی، 97 دانشجوی پزشکی در مقطع کارآموزی دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان در سال 1401 شرکت کردند. این مطالعه مصوب کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان است. معیارهای ورود به مطالعه: دانشجوی پزشکی مقطع کارآموزی دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان بودن. معیارهای خروج از مطالعه‌: عدم همکاری دانشجویان، ناقص پر کردن سؤالات و دانشجوی مهمان یا انتقالی بودن. ابزار گردآوری اطلاعات در این مطالعه شامل 2 پرسش‌نامه اطلاعات جمعیت‌شناختی و پرسش‌نامه استاندارد‌شده (روا و پایا) فرح‌بخش و همکاران بود. پرسش‌نامه اطلاعات جمعیت‌شناختی شامل سن، جنسیت، محل سکونت، سابقه کار و سابقه شرکت در کارگاه اخلاق است. پرسش‌نامه استاندارد‌شده فرح‌بخش و همکاران دارای 32 سؤال در 3 حیطه اخلاق در ارتباطات آموزشی و رفتار‌های مدنی در محیط آموزشی (16 سؤال)، مدیریت آموزشی در بالین (3 سؤال) و اخلاق در ارتباطات آموزشی و رفتارهای مدنی در بالین (13 سؤال) بود [10]. پاسخ‌ها در مقیاس لیکرت در 5 طیف بود: اصلاً اهمیت ندارد (نمره 1)، نسبتاً اهمیت دارد (نمره 2)، بدون نظر (نمره 3)، اهمیت دارد (نمره 4) و بسیار اهمیت دارد (نمره 5). کات اف پوینت نمره‌دهی بین 32 تا 160بود. میزان رعایت هر‌یک از گویه‌ها در محیط آموزشی و بالین بین نمره 1 تا 5 توسط دانشجو مشخص شد (نمره 1 نشان‌دهنده کمترین میزان رعایت و نمره پنج بیشترین میزان رعایت است). روایی محتوایی و صوری پرسش‌نامه با استفاده از نظرات 10 نفر از اعضای هیئت‌علمی کسب ‌شده که بر این مبنا مقدار شاخص روایی محتوایی برابر 0/86 و مقدار نسبت روایی محتوایی برابر 0/73 بود. پایایی آن نیز به‌صورت ضریب آلفای نهایی 0/93 محاسبه شد [10]. پس از تصویب پایان‌نامه و اختصاص کد اخلاق به آن، با گرفتن معرفی‌نامه از معاونت تحقیقات و فناوری به آموزش دانشکده پزشکی مراجعه شد و فهرست دانشجویانی که دارای شرایط ورود به مطالعه بودند، گرفته شد و پرسش‌نامه الکترونیک تنظیم‌شده به‌وسیله سامانه پرس‌لاین برای آنان ارسال و از آن‌ها خواسته شد که در صورت تمایل آن را تکمیل و به پژوهشگر ارسال کنند. تجزیه‌و‌تحلیل اطلاعات با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 21 و آمارهای توصیفی (فراوانی، درصد، میانگین و انحراف‌معیار) و آزمون‌های آماری استنباطی (من‌ویتنی، کروسکال والیس، کولموگروف اسمیرنف) در سطح معنی‌داری 0/05>P انجام شد.

یافته‌ها
اکثر افراد شرکت‌کننده در این مطالعه زن بودند: 63 نفر (64/9 درصد). متوسط سن 3/4±‌24/9 بود و نمونه‌ها در محدوده سنی 21 تا 34 سال بودند. بیشترین فراوانی، 70 نفر (72/2 درصد) مربوط به گروه سنی 21 تا 25 سال بود. بیشتر شرکت‌کنندگان 70 نفر، (72/2 درصد) سابقه شرکت در کارگاه اخلاق را نداشتند و 75 نفر (77/3 درصد) بدون سابقه کار بودند (جدول شماره 1). 


میزان اهمیت اخلاق در آموزش پزشکی بر‌حسب درصد نمره از کل برابر 85/9 درصد و میزان رعایت اخلاق در آموزش پزشکی برحسب درصد نمره از کل برابر 67 درصد بود (جدول شماره 2).


دانشجویان برای اخلاق در ارتباطات آموزشی و رفتارهای مدنی در محیط آموزشی به طور میانگین 4/31 (از 5) اهمیت قائل بوده‌اند، اما میزان رعایت اخلاق در حیطه مذکور فقط 3/18 (از 5) بود.
دانشجویان برای اخلاق در ارتباطات آموزشی و رفتارهای مدنی در بالین به طور میانگین 4/55 (از 5) اهمیت قائل بوده‌اند، اما میزان رعایت اخلاق در حیطه مذکور فقط 3/33 (از 5) بود (جدول شماره 3). 


‌نتایج آزمون من‌ویتنی نشان داد بین میزان اهمیت اخلاق و رعایت اخلاق در آموزش پزشکی در حیطه ارتباطات آموزشی و رفتارهای مدنی در محیط آموزشی و سن، جنسیت، محل سکونت، سابقه کار و سابقه شرکت در کارگاه‌های اخلاق رابطه معناداری وجود ندارد (جدول شماره 4). 


نتایج آزمون من‌ویتنی نشان داد بین میزان اهمیت اخلاق و رعایت اخلاق در آموزش پزشکی در حیطه ارتباطات آموزشی و رفتارهای مدنی در بالین و سن، جنسیت، محل سکونت، سابقه کار و سابقه شرکت در کارگاه‌های اخلاق رابطه معناداری وجود ندارد (جدول شماره 5).


اما بین میزان اهمیت اخلاق در آموزش پزشکی در حیطه ارتباطات آموزشی و رفتارهای مدنی در بالین و سابقه کار رابطه معناداری وجود دارد (جدول شماره 5).
دانشجویان برای اخلاق در حیطه مربوط به مدیریت آموزشی در بالین به‌طور میانگین 4/51 (از 5) اهمیت قائل بوده‌اند، اما میزان رعایت اخلاق در حیطه مذکور فقط 3/02 (از 5) بوده است (جدول شماره 6).


نتایج آزمون من‌ویتنی نشان داد بین میزان اهمیت اخلاق و رعایت اخلاق در آموزش پزشکی در حیطه مدیریت آموزشی در بالین و سن، جنسیت، محل سکونت، سابقه کار و سابقه شرکت در کارگاه‌های اخلاق رابطه معناداری وجود ندارد. اما بین میزان اهمیت اخلاق در آموزش پزشکی در حیطه مدیریت آموزشی در بالین و سابقه کار رابطه معناداری وجود دارد (جدول شماره 7).


میانگین میزان اهمیت اخلاق در آموزش از دیدگاه دانشجویان پزشکی مقطع کارآموزی برابر 88/22 درصد و میزان رعایت آن 68/58 درصد است. با استفاده از آزمون کولموگرف اسمیرنف مشخص شد اهمیت اخلاق، با P برابر 0/200 از توزیع نرمال پیروی می‌کند. اما میزان رعایت اخلاق با P برابر 0/028 از توزیع نرمال پیروی نمی‌کند (جدول شماره 8).



بحث
مطالعه حاضر جهت بررسی میانگین نمره اهمیت اخلاق در آموزش و میزان رعایت آن از دیدگاه دانشجویان پزشکی مقطع کارآموزی انجام شد. یافته‌های این مطالعه نشان داد میانگین نمره اهمیت اخلاق در آموزش پزشکی 141/16 از 160 است که درصد نمره اکتسابی از کل 88/22 بود. این ارقام حاکی از آن است که موضوع اخلاق در آموزش از دیدگاه دانشجویان بسیار پراهمیت است و همین‌طور نشان می‌دهد دانشجویان پزشکی اخلاق در آموزش را از ضرورت‌های بسیار مهم و موردنیاز در دانشگاه می‌دانند و به اهمیت آن واقف هستند. با‌توجه‌به یافته‌های مطالعه از دیدگاه دانشجویان اهمیت اخلاق در آموزش در حیطه اخلاق در ارتباطات آموزشی و رفتارهای مدنی در بالین حائز اهمیت بیشتری است.
کمترین میانگین نمره از‌نظر اهمیت وجود اخلاق از دیدگاه دانشجویان مربوط به حیطه اخلاق در ارتباطات آموزشی و رفتار‌های مدنی در محیط آموزشی بود. 
در مطالعه‌ای که فراهانی و بهنام جام در سال 1391 در‌زمینه بررسی میزان رعایت مؤلفه‌های اخلاق حرفه‌ای آموزش در اعضای هیئت‌علمی دانشگاه شاهد انجام دادند نیز نتایج نشان داد رعایت اخلاق حرفه‌ای در امر آموزش از دیدگاه دانشجویان مهم است [11].
فرح‌بخش و همکاران در سال 1393 مطالعه‌‌ای را از جهت بررسی اهمیت اخلاق در آموزش در دانشجویان پزشکی انجام دادند که میزان اهمیت از‌نظر شرکت‌کنندگان بسیار زیاد ارزیابی شد و با نتایج این مطالعه همسو بود.
دلیل اهمیت بالای اخلاق در آموزش از دید دانشجویان در پژوهش می‌تواند این باشد که وجود اخلاق در آموزش باعث بهره‌وری بیشتر و اثربخشی بیشتر آموزش می‌شود و به رعایت حقوق دانشجویان در برخورداری از بهترین آموزش‌ها و شأن یادگیری از یکسو و شأن و جایگاه علم و علم‌آموزی از سوی دیگر می‌انجامد. همچنین اخلاق در آموزش، زمینه نهادینه ‌شدن ارزش‌های اخلاقی و حرفه‌ای را که در رشته حساس پزشکی از اهمیت فوق العاده‌ای برخوردار است در دانشجویان فراهم می‌کند [10].
میانگین نمره رعایت اخلاق در آموزش از دیدگاه دانشجویان 109/74 و درصد نمره اکتسابی از کل 68/58 بود. این ارقام حاکی از آن است که میزان رعایت اخلاق از دیدگاه شرکت‌کنندگان از میزان متوسط بالاتر است و در محدوده زیاد قرار می‌گیرد که تا حالت مطلوب فاصله دارد. بیشترین میزان رعایت مربوط به حیطه اخلاق در ارتباطات آموزشی و رفتار‌های مدنی در بالین بود.
اینکه حیطه اخلاق در ارتباطات آموزشی و رفتارهای مدنی در بالین دارای بیشترین اهمیت از دیدگاه شرکت‌کنندگان بود و از طرفی نتایج به‌دست‌آمده نشان داد بیشترین رعایت هم مربوط به همین حیطه است، نتیجه امیدوارکننده‌ای محسوب می‌شود.
از‌آنجا‌که ضوابط و معیار‌های جذب و پذیرش اساتید دانشگاه‌ها به توانمندی‌های علمی، عملی و پژوهشی اساتید در رشته تخصصی آن‌ها نظر دارد و اغلب مدرسان دانشگاه‌ها با وجود اینکه در رشته تخصصی خود بسیار توانمند هستند، اما آمادگی قبلی در‌زمینه اصول حرفه‌ای معلمی و فرایند آموزش و تدریس ندارند و اغلب از راه آزمون و خطا، یا به تقلید از آنچه از اساتید خود دیده‌اند، به تدریس و آموزش دانشجویان مبادرت می‌کنند. این موضوع می‌تواند بر عدم رعایت برخی از اصول اخلاقی آموزش در حد مطلوب و برآورده ‌نشدن برخی نیاز‌های دانشجویان از سمت اساتید و عدم ارتقا و بهبود کیفیت کلی آموزش تأثیر داشته باشد. در همین راستا آراسته و همکاران در سال 1389 مطالعه‌ای با هدف تعیین وضعیت رعایت اخلاق آموزشی اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌های دولتی شهر تهران از دیدگاه دانشجویان تحصیلات تکمیلی انجام دادند. نتایج این پژوهش نشان داد از دید دانشجویان وضعیت رعایت اخلاق آموزشی اساتید دانشگاه‌های دولتی شهر تهران مطلوب است و اساتید موضوع اخلاق و رعایت اخلاق در تدریس را پراهمیت و باارزش می‌دانند و به رعایت اصول اخلاقی در تدریس خود توجه و اهتمام ویژه دارند [5]. نتایج تحقیقات سبحانی‌نژاد و همکاران در سال 1393 و والی‌پور و همکاران در سال1399 هم با مطالعه حاضر همسو بود [12 ,13]. در مطالعه حاضر دیدگاه دانشجویان نسبت به رعایت اخلاق در آموزش از متوسط بالاتر بود .
 بادیه‌پیمای و همکاران در سال 1393 مطالعه‌ای با عنوان «بررسی دیدگاه دانشجویان علوم‌پزشکی جهرم در مورد رعایت اخلاق حرفه‌ای اساتید» انجام دادند. این پژوهش نشان داد رعایت اخلاق حرفه‌ای اساتید در حوزه بالینی در حد نامطلوب است. استاد بالینی عنصر بنیادین در فرایند آموزش بالین تلقی شده و از او به‌عنوان مهره بسیار مهم در برنامه‌ریزی و کسب تجارب بالینی یاد می‌شود. در دوره دانشجویی یکی از عوامل مهم شکل‌دهنده شخصیت اخلاقی و حرفه‌ای دانشجویان، اساتید بالینی هستند، زیرا آن‌ها نقش مهمی را در شکل‌دهی رفتار دانشجو و پرورش فضائل اخلاقی در آن‌ها ایفا می‌کنند [4]. در‌نتیجه اساتید بالینی باید خود به فضائل اخلاقی آراسته بوده و نسبت به اصول اخلاقی حرفه پزشکی آگاهی کامل داشته باشند و با رعایت آن زمینه نهادینه‌ شدن ارزش‌های اخلاقی و حرفه‌ای در دانشجویان را فراهم آورند و در جهت افزایش دانش اخلاقی دانشجویان و آمادگی آنان برای حل معضلات اخلاقی محیط کار در آینده تلاش کنند. دلیل دیدگاه دانشجویان و فاصله آن از حد مطلوب مورد‌نظر می‌تواند کمبود سطح آگاهی و دانش اخلاقی مربیان شایسته، فراهم‌ نبودن موقعیت و شرایط مناسب در بیمارستان‌های آموزشی و تعداد زیاد دانشجویان در گروه‌های بالینی باشد.
نتایج این آزمون نشان داد فاکتورهای جنسیت، سن، محل سکونت، سابقه کار و سابقه شرکت در کارگاه‌های اخلاق با اهمیت اخلاق و میزان رعایت آن از دیدگاه دانشجویان همبستگی معناداری ندارند.
در بررسی‌های جزئی‌تر در حیطه مدیریت آموزشی در بالین نتایج آزمون من‌ویتنی نشان داد بین میزان اهمیت اخلاق در آموزش در این حیطه و سابقه کار جامعه پژوهش رابطه معناداری وجود دارد (0/04).
نتایج آزمون من‌ویتنی نشان داد بین میزان اهمیت اخلاق در آموزش در حیطه اخلاق در ارتباطات پزشکی و رفتار‌های مدنی در بالین و سابقه کار جامعه پژوهش نیز رابطه معناداری وجود دارد (0/02).
رابطه معنادار بین سابقه کار و این دو حیطه، پیرامون موضوع اهمیت آموزش احتمالاً می‌تواند مربوط به تجارب بیشتر و مواجهه بیشتر آن‌ها با چالش‌های اخلاقی محیط کار و احساس نیاز آن‌ها به توجه بیشتر به اصول اخلاقی در آموزش برای نهادینه ‌شدن ارزش‌های اخلاقی در دانشجویان و آمادگی آن‌ها برای ورود به حرفه مورد‌نظر و حل معضلات اخلاقی محیط کار باشد.
در مطالعه‌ای که لوتزن و همکارانش در سال 2010 با هدف تعیین حساسیت اخلاقی و استرس اخلاقی پرستاران انجام دادند، نتایج نشان داد حساسیت اخلاقی آن‌ها با افزایش سابقه کار افزایش می‌یابد [14]. بررسی‌های دقیق‌تر نشان می‌دهد در حیطه اول که در‌مورد اخلاق در ارتباطات آموزشی و رفتار‌های مدنی در محیط آموزشی است، از دیدگاه دانشجویان بیشترین اهمیت مربوط به گویه عدم استفاده از تهدید در روابط استاد و دانشجو بود. کمترین میزان رعایت از دیدگاه دانشجویان در این حیطه نیز مربوط به گویه کمک به دانشجو برای شناخت نقاط ضعف و قوت خود بود.
در حیطه دوم که در‌مورد اخلاق در ارتباطات آموزشی و رفتارهای مدنی در بالین است، از دیدگاه شرکت‌کنندگان بیشترین اهمیت مربوط به گویه حفظ کرامت دانشجو در مقابل سایر اعضای تیم درمانی است. کمترین میزان رعایت از دیدگاه آن‌ها در این حیطه نیز پیرامون همین گویه است.
در حیطه سوم که در‌مورد مدیریت آموزشی در بالین است، میزان اهمیت گویه‌ها و میزان رعایت آن‌ها تقریباً در یک محدوده است.

نتیجه‌گیری 
نتایج این مطالعه نشان داد وجود اخلاق در آموزش پزشکی از دیدگاه دانشجویان پزشکی شرکت‌کننده اهمیت خیلی زیادی دارد و میزان رعایت آن از میزان متوسط بالاتر است و تا حالت مطلوب فاصله دارد. بنابراین باید علل و عوامل مؤثر بر این دیدگاه نسبت به رعایت موازین اخلاقی در آموزش شناسایی شود تا به مؤثر بودن آموزش و تقویت ارزش‌های اخلاقی در آموزش پزشکی کمک کند.
از محدودیت‌های اجرایی این پژوهش می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
عدم مشارکت بعضی از دانشجویان در مطالعه که با پیگیری مستمر پژوهشگر و توضیح اهداف و نتایج مطالعه برای جامعه مطالعه سعی در تکمیل پرسش‌نامه‌ها شد. در صورت عدم مشارکت بعضی از دانشجویان، سعی شد تا افراد دیگری جایگزین آن‌ها شوند. 
تکمیل ناقص پرسش‌نامه‌ها که برای حل این مشکل پرسش‌نامه‌هایی که به این طریق تکمیل شدند از مطالعه خارج شد و ریزش نمونه احتمالی را با افراد جایگزین تکمیل کردیم. 
پیشنهادات برای مطالعات بعدی: بررسی مؤلفه‌های اخلاق حرفه‌ای تدریس از دیدگاه دانشجویان در مقاطع مختلف؛ بررسی میزان رعایت اخلاق در آموزش در کارورزان؛ بررسی رابطه اساتید و بیماران و تأثیر آن بر اخلاق حرفه‌ای دانشجویان؛ بررسی ارتباط اخلاق حرفه‌ای اساتید و خودکارآمدی دانشجویان پزشکی.

ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه مصوب کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان با کد اخلاق «IR.ZAUMS.REC.1400.414» است.

حامی مالی
این مطالعه با حمایت مالی دانشگاه علوم پزشکی زاهدان انجام شده است.

مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در آماده‌سازی این مقاله مشارکت داشتند.

تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارش منافع ندارد.

تشکر و قدردانی
از معاونت پژوهشی دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان بابت همکاری در اجرای این مطالعه تقدیر و تشکر می‌‌شود.
 

References
1.Nemati MA, Mohseni H. [Ethics in higher education: Components, requirements and strategies (Persian)]. Bull Ethics High Educ. 2010. 63:9-46. [Link]
2.Ghafari M, Nasiri Isfahani S, Rakhshandero S, Sharifirad G. [Ethics in health education: Are health educators familiar with it (Persian)]? J Health Syst Res. 2013. 9(1):13-9. [Link]
3.Eckles RE, Meslin EM, Gaffney M, Helft PR. Medical ethics education: where are we? Where should we be going? A review. Acad Med. 2005; 80(12):1143-52. [DOI:10.1097/00001888-200512000-00020] [PMID]
4.Badieh Peyma Jahromi Z, Parand Avar N, Ahmadi Vasme Jani A, Eslami Akbar R, Dolatkhah HR, Rahmanian A, et al. [Professional ethic of clinical teachers from the perspective of students of Jahrom University of medical sciences (Persian)]. J Educ Ethics Nurs. 2014; 3(2):55-63. [Link]
5.Arasteh HR, Nave Ibrahim AR, Motalebifar A. [Status of teaching ethics among the faculty members of public universities in tehran (Persian)]. Strategy Cult. 2010; 3(Issue 8-9):203-19. [Link]
6.Aghakahni N, Shari F, Sharifnia H, Hekmatafshar M, Beheshtipour N, Jamaiy Moghadam N, et al. [Survey of nursing students views regarding professors adherence to professional ethics in shiraz university of medical sciences (Persian)]. J Educ Ethics Nurs. 2013; 2(3):41-6. [Link]
7.Banner JM, Cannon HC. The elements of teaching. New Haven: Yale University Press; 2008. [Link]
8.Ramana K, Kandi S, Boinpally P. Ethics in medical education, practice, and research: An insight. Ann Trop Med Public Health. 2013; 6(6):599-602. [DOI:10.4103/1755-6783.140200]
9.Larijani B, Aramesh K. [Doctor and moral consideration: Introduction (Persian)]. Tehran: Baraye Farda Publisher, 2013. [Link]
10.Farahbakhsh F, Nuhi E, Zolali F. [The importance of ethics in education and the level of complying with it from the perspective of nursing students of Kerman University of Medical Sciences (Persian)]. J Educ Ethics Nurs. 2016; 5(1):1-7. [DOI:10.52547/ethicnurs.5.1.1]
11.Farmahini Farahani M , Behnam Jam L. [Ethics components in education of faculty members of shahed university (Persian)]. J Ethics Sci Technol. 2012; 7(1):1-10. [Link]
12.Sobhani Nejad M, Najafi H, Jafari Harandi R, Farmahini Farahani M. [Teaching professional ethics components from the viewpoint of students Qom University of Medical Sciences (Persian)]. Educ Strateg Med Sci. 2015;7(6):399-403. [Link]
13.Valipour Khajehghyasi R, Sadeghimahalli F, Mohammadi M, Shafia S. [Evaluation of teaching professional ethics of professor from the viewpoint of medical and pharmacy students of Mazandaran University of Medical Sciences (Persian)]. J Med Educ Dev. 2021; 15(4):224-33. [DOI:10.18502/jmed.v15i4.5899]
14.Lützén K, Blom T, Ewalds-Kvist B, Winch S. Moral stress, moral climate and moral sensitivity among psychiatric professionals. Nurs Ethics. 2010; 17(2):213-24. [DOI:10.1177/0969733009351951] [PMID]