راهبردهای توسعه در آموزش پزشکی

مقدمه
آموزش، فرایند تسهیل یادگیری، کسب دانش، مهارت، ارزش، اخلاق، اعتقادات و عادت‌هاست. روش‌های آموزش شامل تدریس، آموزش عملی، داستان‌گویی، بحث و پژوهش هدایت‌شده ‌است. آموزش غالباً تحت راهنمایی مربیان انجام می‌شود، هر تجربه‌ای که تأثیر شکل‌دهی بر نحوه تفکر، احساس یا عمل فرد داشته باشد، می‌تواند نوعی آموزش تلقی شود [1]. شکاف بین آموزش تئوری و بالین یکی از مشکلات اساسی رشته پرستاری است [2]. ارتقای سطح کیفیت و کمیت عملکرد بیمارستان، نیازمند آموزش کادر پرستاری است [3]. نیاز‌سنجی به مدیران کمک می­‌کند تا آن دسته­‌ای از خواسته­‌ها و نیازها را مورد توجه قرار دهند که از اولویت ویژه‌­ای برخوردارند و منابع و امکانات نیز پاسخ‌گوی آن‌هاست [4]. نیازهای آموزشی هر چند سال یک بار مورد ارزیابی قرار گیرند [5, 6]. آموزش، بنیان همه یادگیری‌ها و یکی از مهم‌ترین عوامل در بهسازی نیروی انسانی است [6]. اهمیت رفتار مدیران در توانمندسازی کادر پرستاری در محیط کار به‌وسیله مطالعات بسیاری مورد تأکید قرار گرفته است [7, 8, 9].راندهای آموزشی، گراندراندها، گزارش­‌های صبحگاهی و آموزش در کلینیک سرپایی از روش‌های آموزش بالینی متداول هستند [10]. 
در آموزش سنتی، ارتباط حضوری و چهره‌به‌چهره آن‌ها را ترغیب می­‌کند که روی کارشان تداوم داشته باشند و آن را تکمیل کنند [11]. بیماری کرونا تغییرات فراوانی در آموزش دانشجویان دندانپزشکی در تمام کشورها ایجاد کرد [12]. علاوه‌بر تأثیرات منفی، بیماری کرونا اثر مثبت هم داشت و آن استفاده از تکنولوژی و فناوری‌های آموزش مجازی و آنلاین مراکز دانشگاهی برای دانشجویان بود [13]. شبیه‌سازی، نسخه‌­ای از موقعیت‌های کاری است که تلاش می‌کند بعضی جنبه‌های رفتاری سیستمی فیزیکی را به‌وسیله رفتار سیستم دیگری نمایش دهد. هدف آن در مراقبت‌های بهداشتی، آماده‌سازی دانشجویان برای مواجهه با موقعیت‌های بالینی است که امنیت بیمار را افزایش، خطاها را کاهش و قضاوت‌های بالینی پرستاران را بهبود می‌دهد [14]. 
عملکرد بالینی به مفهوم به‌کارگیری مؤثر دانش و مهارت است  به‌عنوان آنچه پرستاران باید قادر به انجام آن باشند [15]. استفاده از شواهد در بالین به افزایش کیفیت مراقبت از سلامت منجر خواهد شد [16]. پیشرفت­‌های مداوم علمی مستلزم آن است که پرستاران بتوانند با تلفیق مهارت­‌های فنی و دانش حرفه‌ای خود براساس شواهد علمی، مشکلات مددجویان را تشخیص داده و به طراحی،  اجرا و ارزشیابی برنامه مراقبتی برای حل این مشکلات بپردازند [17]. آﻣﻮزش‌های ﺑﺎلینی مبتنی بر ﺷﻮاهد سبب تقویت ‏ﻣﻬﺎرت‌های ﺑﺎلینی داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن می­‌شود [18]. دکتر دﻳﻮﻳﺪ، پدر پزشکی مبتنی بر ﺷﻮاهد است. آموزش مبتنی بر ﺷﻮاهد براساس ﻗﻀﺎوت و ﺷﻮاهد کیفی ﻗﺎﺑﻞ‌اﺗﻜﺎست [19, 20].
آموزش بالینی فرصت مناسبی است تا دانشجو بتواند خود را در زمینه‌های دانش، مهارت بالینی، اخلاق، ارتباط با بیمار، حل مشکل و تصمیم‌گیری محک بزند [21]. توﺳﻌﻪ و گسترش آﻣﻮزش و همچنین ﺗﺤﻮل در آن ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻓﺮایﻨﺪ آﻣﻮزش و آگاهی از ﺷﯿﻮه­‌های اجرایی مدرن است [22]. تغییر و نوآوری آموزشی ﺑﻪویژه در ﺳﻄﺢ آﻣﻮزش دانشگاه‌ها و بیمارستان‌ها اﻣﺮی ﺿﺮوری است [23]. فرایندهای آموزش در سیستم‌های علمی پزشکی تأﺛﯿﺮ‌پذیر از ﻋﻮاﻣﻞ و ﻣﺘﻐﯿﺮهای ﻣﺘﻌﺪدی ازﺟﻤﻠﻪ اﺳﺘﺎد، داﻧﺸﺠﻮ، سیستم آﻣﻮزش، برنامه­‌های آﻣﻮزشی، ﻣﻨﺎﺑﻊ آﻣﻮزشی و تکنولوژی در آموزش است [24]. شکاف بین آموزش و بالین پرستاری همواره وجود داشته است [25]. 
پرستاری یک رشته تحصیلی فلسفی است و چشم‌انداز و دیدگاه فلسفی بر عملکرد و رفتار وی تأثیر‌گذار است [26].چشم‌انداز و دیدگاه فلسفی برای بقا و پیشرفت حرفه­‌ای پرستاری در سطح شخصی و حرفه‌ای ضرورت دارد [27]. آموزش بالینی فرایند منطقی جمع‌­آوری اطلاعات، درک مشکلات و وضعیت بیمار، برنامه‌ریزی و اجرای مداخلات، ارزیابی مداخلات و بازخورد در فرایند یادگیری است [28]. تعداد کمی از برنامه‌های آموزشی بر این استراتژی آموزشی نوآورانه و خلاقانه تأکید دارند [29]. به عقیده هانگ [30]، میزان آموزش‌های لازم بر سلامت و سطح سواد سلامت نسل­‌های آینده تأثیر دارد [31]. شدت و فشار کار در سیستم‌های بهداشت جهانی وجود دارد [32] که از‌طریق اموزش این مشکل می‌­تواند کمتر شود. دانشگاه‌ها می‌توانند با توسعه سیستم آموزش‌های مجازی به‌عنوان بخشی از یادگیری الکترونیکی، هزینه‌ها را کاهش دهند [33].
آموزش‌های مجازی به‌عنوان بخشی از یادگیری الکترونیکی فرصت یادگیری را برای هر شخصی در هر زمانی فراهم کرده‌اند  [34]. سیستم آموزش‌های مجازی مشکل کمبود فضا و اتاق برای اجرای آموزش را که در آموزش سنتی و حضوری وجود دارد، مرتفع کرده است [35].آموزش الکترونیکی به‌علت نوپا بودن در ایران از تولید منابع و محتوای الکترونیکی متناسب با سطح آموزش و فرهنگ جامعه برخوردار نیست [36]. براساس برخی مطالعات‌،LMS  و امکانات تعبیه‌شده در آن برای آموزش الکترونیکی مفید است [37]. براساس نتایج مطالعه دهقانی و همکاران موانع تعامل در یادگیری الکترونیکی از دیدگاه اساتید و دانشجویان در ‏6 طبقه‌ اصلی و 16 طبقه فرعی قرار می‌گیرد [38]. همه‌گیری کرونا باعث شد بسیاری از سیستم­‌های آموزش دندانپزشکی مجبور به تحصیل از‌طریق آموزش مجازی شوند [39]. براساس مطالعه هونگ و همکاران [40] در دانشکده دندانپزشکی دانشگاه رزمن آمریکا، در دوران کرونا بیش از 70 درصد دانشجویان، آموزش مجازی خود را مفید ارزیابی کردند.
آموزش بستر بهبود دانش و مهارت شغلی است و نهایتاً به ارتقای انگیزه­ و رضایت شغلی منجر می­‌شود. بنابراین تحقیق حاضر نیز در این راستا به‌منظور شناسایی و تبیین راهبرد بهینه و مناسب آموزش جهت توانمند‌سازی کادر پرستاری اقدام به تحلیل و ارزیابی راهبردهای آموزش از دیدگاه صاحب‌نظران پرستاری کرده است. بیمارستان‌ها برای به‌روزرسانی دانش و اطلاعات کادر پرستاری خود به طراحی برنامه‌های منسجم آموزشی در قالب تدوین و اجرای راهبرد‌های مناسب آموزش نیازمندند. در این میان بیمارستان‌های پیشرفته و کارآمد بیشتر از سایرین به برنامه‌های آموزشی و اجرای اثربخش آن توجه می‌کنند و برای آن اهمیت فراوان قائل‌اند. با‌توجه‌به پیشینه تحقیق حاضر، تا به حال در بیمارستان ابن‌سینا تحقیقی که برای توانمندی و افزایش دانش و اطلاعات کادر پرستاری، راهبردهای آموزشی را ارزیابی و بهینه‌یابی کند انجام نشده است و مشخص نشده است کدام راهبردها مؤثرتر از دیگر راهبردهای آموزش می‌توانند توانمندی و شایستگی کادر پرستاری را ارتقا دهند. بنابراین تحقیق حاضر در این راستا به دنبال ارزیابی و تحلیل راهبرد آموزش کار پرستاری برای تبیین و معرفی راهبرد بهینه آموزش کادر پرستاری انجام شده است.‏

مواد و روش‌­ها
مطالعه حاضر از نوع مطالعه توصیفی‌تحلیلی است که در سال 1401 انجام شده است. جامعه آماری این مطالعه کلیه خبرگان کادر پرستاری در بیمارستان ابن‌سینا شهرستان نورآباد دلفان و حجم نمونه شامل 21 نفر از خبرگان کادر پرستاری بود. روش نمونه‌گیری در این پژوهش انتخابی و گلوله برفی است. پس از مطالعه و بررسی ادبیات نظری و پیشینه داخلی و خارجی پژوهش، 9 راهبرد آموزشی و 10 معیار شناسایی و استحصا شد. به‌منظور گردآوری داده­‌ها از پرسش‌نامه ماتریسی محقق‌ساخته که براساس شاخص‌­ها و معیارها طراحی شده بود استفاده شد و روایی محتوایی آن توسط اساتید مرتبط در‌زمینه مطالعه تأیید شد. در این پژوهش جهت تجزیه‌و‌تحلیل داده‌­ها از تکنیک تکسونومی استفاده شد. معیار ورود به مطالعه، تجربه، خبرگی و صاحب‌نظر بودن پرستاران برای شناسایی به‌عنوان نمونه و همچنین معیار خروج عدم همکاری و انگیزه نمونه­‌ها در مطالعه بود.

یافته­‌ها
فرایند تکسونومی
مرحله ثبت داده‌های ماتریس تصمیم در نرم‌افزار تکسونومی: ماتریس تصمیم داده­‌ها شامل 9 گزینه و 10 معیار است که براساس طیف دوقطبی از عدد 1 تا 9 توسط صاحب‌نظران در کادر پرستاری بیمارستان تنظیم شده است و میانگین آن‌ها در تکنیک تکسونومی ثبت ‌شده است (جدول شماره 1).



مرحله اول
 بی‌مقیاس‌سازی ماتریس تصمیم
مزیت این شیوه علاوه‌بر سادگی، آن است که مجموع عناصر بی‌مقیاس‌شده هر معیار برابر با 1 شده و مقایسه اعداد را ساده‌تر می‌کند. ضمن آنکه نسبت ترجیح گزینه‌ها بر یکدیگر، قبل و بعد از بی‌مقیاس‌سازی ثابت باقی می‌ماند. بی‌مقیاس‌سازی ماتریس تصمیم داده­‌ها در جدول شماره 2 نمایش داده شده است.


جهت حذف واحدهای مختلف برای معیارها و جایگزینی مقیاس واحد، ماتریس تصمیم به ماتریس استاندارد تبدیل می‌شود. از مشخصات این ماتریس این است که میانگین هر ستون برابر با (0) و انحراف‌معیار آن برابر با (1) است.

مرحله دوم
 محاسبه فاصله گزینه‌ها تا ایدئال‌های مثبت 
در این بخش با داشتن ماتریس استاندارد Z، فاصله هر گزینه از گزینه‌های دیگر نسبت به هر‌یک از شاخص‌ها با استفاده از فرمول شماره 1 تعیین می‌شود.


در اینجا a و b، 2 گزینه (معیارـراهبرد) مورد‌ارزیابی هستند. این عملیات یک نوع محاسبه زوجی بین هر 2 گزینه باهم است. به‌گونه‌ای که فاصله هر 2 گزینه از خودشان برابر با صفر است و فاصله گزینه a و b مساوی با فاصله گزینه b از a است. در جدول شماره 3 فاصله گزینه‌ها تا  ایدئال‌های مثبت محاسبه شده است.



مرحله سوم
رتبه‌بندی دسته‌ها
برای تعیین رتبه و اولویت راهبردها نیاز است که ‏CI محاسبه شود. محاسبه ‏‏CI راهبردهای آموزش برای رتبه‌­بندی راهبردهای آموزش در جدول شماره 4 نشان داده شده است.



مرحله چهارم
 نتیجه‌گیری نهایی بر‌اساس دیدگاه خبرگان 
در این گام فاصله هر‌یک از گزینه‌ها از مقدار  ایدئال (مشخص‌شده در گام 4) به دست آمد. فاصله کم از ایدئال نمایانگر وضعیت مناسب آن است و فاصله زیاد بیان‌کننده وضعیت نامناسب آن گزینه است. 
براساس مقدار CI‏، راهبردهای آموزش رتبه‌­بندی شدند و در جدول شماره 5 و تصویر شماره 1 نشان داده شده‌اند.

با‌توجه‌به آنچه در جدول شماره 5 نشان داده شده است، راهبرد آموزش گروهی در رتبه اول و آموزش سخنرانی در رتبه دوم قرار دارد.

بحث
راهبرد آموزشی یکی از عوامل مهم در فرایند طراحی آموزش به شمار می‌­رود، زیرا تعیین‌کننده­ نوع فعالیت‌های سیستم آموزش پرستاران در بیمارستان است. انتخاب یا طراحی راهبرد مناسب آموزشی بر‌عهده متخصص فناوری و طراح آموزش است. هنگامی که طراح با کمک متخصص محتوا به تهیه محتوای آموزشی خاصی (نظری یا عملی) می‌پردازد، پیشنهاد شیوه خاص آموزش آن نیز بر‌عهده طراح است. آموزش در‌حقیقت یکی از پارامترهای بسیار مهم و اثرگذار بر کیفیت خدمات و بهبود عملکرد و افزایش شایستگی و توانمندی کادر پرستاری در بیمارستان­‌ها است. در مطالعه حاضر داده­‌های مورد‌نیاز ازطریق پرسش‌نامه ماتریسی محقق‌ساخته گردآوری و با به‌کارگیری تکنیک تکسونومی مورد تجزیه‌و‌تحلیل قرار گرفته است. راهبردهای آموزش بر‌اساس خروجی نرم‌افزار به‌ترتیب ذیل اولویت‌بندی می‌­شوند:
1. آموزش گروهی (CI=0/045)؛ 2. آموزش به روشسخنرانی (CI=0/275)؛ 3. کامپیوتری (CI=0/339)؛ 4. مجازی (CI=0/370)؛ 5. شبیه سازی (CI=0/595)؛ 6. آموزش به روش انتقادی (CI=0/621)؛ 7. آموزش پرسش‌محور (CI=0/675)؛ 8. ضمن خدمت (CI=0/725)؛ 9. استاد شاگردی (CI=0/045).
شیوه آموزش گروهی مؤثرترین راهبرد آموزش مطرح می‌شود. خبرگان نظرشان بر این بوده است که بهترین و همچنین مهم‌ترین راهبرد آموزش کادر پرستاری است. چون خبرگان براساس تجربه و اطلاعات کاری و اجماع نظر، مناسب­‌ترین و بهترین راهبرد برای آموزش را آموزش گروهی معرفی کرده‌اند، زیرا در روش گروهی، تعداد نفرات زیادی در تعامل با هم قرار می‌گیرند و در یادگیری هم دیگر نیز تأثیر بسزایی دارند. در‌حقیقت این راهبرد آموزشی نیز از‌نظر زمان و هزینه به‌صرفه‌تر است. نتایج مطالعه حاضر با مطالعات زیر همسو است:
خاکی و همکاران [16] (تحقیقات متعدد، تأثیرات مثبت انواع برنامه‌‌های بهسازی نیروی انسانی و آگاهی و مهارت پرسنل پزشکی را نشان می­‌دهد)؛ بهروزی‌فر و همکاران [10]؛ (گزارش‌‌های صبحگاهی و آموزش در کلینیک سرپایی از روش‌های آموزش بالینی متداول هستند که در بیشتر بیمارستان‌های آموزشی در حال اجراست و از‌طریق این روش­‌ها تعامل استاد و دانشجو با هدف آموزش نحوه صحیح مدیریت بیماران و کسب مهارت‌های عملی صورت می‌گیرد)؛ هانگ [30] (مهم‌ترین عامل مؤثر بر سواد سلامت، مقطع تحصیلی بود. توصیه می‌شود دست‌اندرکاران دانشگاه از فضای دانشگاه برای برگزاری کلاس‌ها، سخنرانی‌ها و کارگاه‌ها استفاده کنند) [30]؛ اختر و همکاران: (آموزش‌های مجازی به‌عنوان بخشی از یادگیری الکترونیکی فرصت یادگیری را برای هر شخصی در هر زمانی فراهم آورده‌اند) [34]؛ اپلر و همکاران: (سیستم آموزش‌های مجازی مشکل کمبود فضا و اتاق برای اجرای آموزش را که در آموزش سنتی و حضوری وجود دارد را مرتفع کرده است) [35].
مزیت مطالعه حاضر در این است که راهبردهای آموزش با‌توجه‌به شاخص‌ و ‏معیارهای مختلف از دیدگاه خبرگان و صاحب‌نظران کادر پرستاری ارزیابی می‌شود. خروجی این تحلیل اطلاعات مورد‌نیاز برای سیستم تصمیم‌گیری عالی مدیران بیمارستان را فراهم می‌کند که با این اطلاعات می‌توان به مدیران عالی در اتخاذ تصمیمات بهینه کمک و یاری رساند. آموزش‌‌ها باید در جهت ایجاد و ارتقای سطح دانش، مهارت و یا نوع رفتارهای مطلوب در کادر پرستاری صورت گیرد.

‏نتیجه‌گیری
براساس یافته­‌های مطالعه حاضر، راهبرد آموزش گروهی به‌عنوان راهبرد بهینه در آموزش کادر پرستاری مطرح شده است. به مدیران عالی و تصمیم­‌گیرندگان بیمارستان ابن‌سینا پیشنهاد می­‌شود راهبرد آموزش گروهی را در سیستم آموزش پرستاری مورد توجه قرار دهند و بستر و اقدامات لازم را برای پیاده شدن و اجرای آن در بخش پرستاری بیمارستان فراهم کنند و در این راستا آموزش گروه‌­های 8 تا 12 نفره از پرستاران را به‌صورت گروهی و تعامل بین‌گروهی پیاده کنند. همچنین بعد از اجرای راهبرد آموزش مذکور مکانیسم ارزیابی طراحی و پیاده شود تا از این طریق آسیب‌شناسی مؤثر از اجرای آموزش فراهم‌شده و نقاط قوت و ضعف آن مشخص شود. 
با‌توجه‌به اینکه پرستاران در بیمارستان‌های کشور از تنوع مهارت و تجربه برخوردارند و دارای شرایط کاری و مأموریت‌های مختلف هستند و همچنین پژوهش حاضر نیز در بیمارستان ابن‌سینای شهرستان دلفان انجام شده است، نتایج مطالعه حاضر قابل‌تعمیم به دیگر مراکز درمانی و بیمارستان‌های کشور نیست. به محققین پیشنهاد می­‌شود در صورت امکان مطالعه حاضر را با شاخص­‌ها و راهبردهای بیشتری در دیگر بیمارستان‌ها انجام دهند و نتایج آن را با نتایج مطالعه حاضر تطبیق دهند. اجرای تحقیقات آتی بیشتر توسط محققین جهت تجزیه‌و‌تحلیل کامل‌‌تر و استفاده از تکنیک‌های دیگر مانند تاپسیس و تحلیل شبکه پیشنهاد می­‌شود. همچنین به پژوهش‌­ها و مطالعات آتی توصیه می­‌شود این پژوهش را در خصوص بهینه‌­یابی راهبرد آموزش کادر پزشکی در دیگر بیمارستان‌های کشور انجام دهند و با نتایج مطالعه حاضر مقایسه کنند و تطبیق دهند.

ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مقاله برگرفته از پروژه تحقیقاتی (پایان‌نامه ارشد) در دانشگاه پیام نور است که با شماره ص/7/6116 در شورای پژوهشی دانشگاه تأیید شده است. 

حامی مالی
 این تحقیق هیچ گونه کمک مالی از سازمان‌های تأمین مالی در بخش‌های عمومی، تجاری یا غیرانتفاعی دریافت نکرد.

مشارکت نویسندگان
نگارش مقدمه و بیان مسئله و پیشینه پژوهش و ویرایش‌های علم‌نگاشتی و نهایی مقاله، بحث و نتیجه: روح‌اله حسینی؛ ترسیم نقشه، گردآوری داده‌ها، نگارش قسمت روش‌گیری مقاله: ثمین فرزامی.

تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.

تشکر و قدردانی
از ریاست محترم و معاونین محترم و تمامی کادر پرستاری شاغل در بیمارستان ابن‌سینا بابت همکاری و همراهی با انجام پژوهش تشکر و تقدیر می‌شود.‏

References
1.Bagheri S, Kousha A, Janati A. [Factors affecting nurses' job satisfaction: A systematic survey (Persian)]. Hakim. 2012; 15(2):130-9. [Link]
2.Ahmadi S, Nouri B, Valiee S. [Theory-practice gap and its associated factors in the view of undergraduate nursing students of Kurdistan University of Medical Sciences (Persian)]. J Nurs Educ. 2023; 12(5):24-34. [DOI:10.22034/JNE.12.5.24]
3.Hadi Bahrami E, Tani Fard Sh, Bahrami Ehsan Z. [The relationship between dimensions of religious orientation with mental health and psychological disorders (Persian)]. Dev Psychol. [Link]
4.Samieei, Z. M. [A study on completion and improvement of in-service teacher training system (Persian)]. J Educ Innov. 2011; 10(3):151-78. [Link]
5.Sundus B, Rabea A, Ezedeen B. Self-evaluation of nurses and midwives practices using sbar (situation, background, assessment, recommendation) communication tool on maternal health documentation. Iraq Natl J Nurs Spec. 2018; 31(2):57-67. [DOI:10.58897/injns.v31i2.307]
6.Khaki I, Eskandari N, Ahmari tehran H, Bakouie S, Jafarbegloo E, Khalajinia Z, et al. [Determining and prioritizing the educational needs of midwives (Persian)]. Iran J Med Educ. 2020; 20:298-309. [Link]
7.Kingdon BL. Nurses' perception of desirable qualities/characteristics of a good leader. Can Oper Room Nurs J. 1994; 12(1):22-7. [PMID]
8.Morrison RS, Jones L, Fuller B. The relation between leadership style and empowerment on job satisfaction of nurses. J Nurs Adm. 1997; 27(5):27-34. [DOI:10.1097/00005110-199705000-00007] [PMID]
9.Zaimipour Kermanshahi M, Vanaki Z, Hajizadeh E. The effect of manager nurses management skills retraining on empowerment of nursing staff. J Adv Med Biomed Res. 2005; 13(50):14-21. [Link]
10.Behrouzifar S, Yahyaei B, Babaei H, Haghi M, Izadi K, Mohammadi M, et al. [Evaluation of the accommodation of training processes with the standards of clinical training in hospitals contracted with the Faculty of Medical Sciences of Islamic Azad University of Shahrood in 1401 (Persian)]. Educ Dev Judishapur. 2023; 14(1):105-23. [DOI:10.22118/edc.2022.353113.2132]
11.Kreijns K, Kirschner PA, Jochems W. Identifying the pitfalls for social interaction in computer-supported collaborative learning environments: A review of the research. Comput Hum Behav. 2003; 19(3):335-53. [Link]
12.Asadi M, Amirpourharadasht S, Shahraki M. [Challenges of dental education in the post-COVID-19e era, the positive and negative effects of COVID-19 pandemic on the dental education system (Persian)]. Iran J Med Educ. 2023; 23:92-3. [DOI:10.48305/23.92]
13.Trivandrum Anandapadmanabhan L, Ramani P, Ramadoss R, Panneerselvam S, Sundar S. Effect of COVID-19 on dental education: A review. Cureus. 2022; 14(4):e24455. [DOI:10.7759/cureus.24455] [PMID] [PMCID]
14.Pazargadi M, Sadeghi R. [Simulation in nursing education (Persian)]. Educ Strategy Med Sci. 2011; 3(4):161-7. [Link]
15.Badie Paymaye Jahromi Z, Parandovar N Ramazanali S, Sadatmand V. Expectations of Nursing Education: Nursing students’ clinical performance self -evaluation. Paper presented at: 15^th National Conference on Medical Sciences Education. 29 April 2014; Yazd, Iran. [Link]
16.Nehrir B, Rejeh N, Ebadi A. [Evidence-based nursing education (Persian)]. Nurs Educ. 2013; 2(3):54-49. [Link]
17.Sheikhalipour Z, Fathiazar E, Lotfi M, Pakpour V, Aghajari P, Ali Mokhtari Z. [Concept of evidence based nursing and nursing education (Persian)]. Iran J Med Educ. 2014; 14(6):507-16. [Link]
18.Ciliska D. Educating for evidence-based practice. J Prof Nurs. 2005; 21(6):345-50. [DOI:10.1016/j.profnurs.2005.10.008] [PMID]
19.Collins J. Evidence-based medicine. J Am Coll Radiol. 2007; 4(8):551-4. [DOI:10.1016/j.jacr.2006.12.007] [PMID]
20.Schlosser RW, Koul R, Costello J. Asking well-built questions for evidence-based practice in augmentative and alternative communication. J Commun Disord. 2007; 40(3):225-38. [DOI:10.1016/j.jcomdis.2006.06.008] [PMID]
21.Shoja A, Sadeghimahalli F, Akhlaghi A, Moradi S. [Quality of different residency programs in Mazandaran University of Medical Sciences, 2019: A mixed method study (Persian)]. J Mazandaran Univ Med Sci. 2021; 31(198):159-68. [Link]
22.Mokhtari Nouri J, Ebadi A, Alhani F, Rejeh N. [Importance of role-model teaching in nursing students’ education (Persian)]. Educ Strategy Med Sci. 2011; 3(4):149-54. [Link]
23.Masoumi M, Ebadi A, Daneshmandi M, Raeisifar A. [Concept mapping modern teaching strategy in nursing education (Persian)]. Educ Strategy Med Sci. 2011; 4(1):47-51. [Link]
24.Emami H, Aghdasi M, Asoushe A. [Electronic learning in medical education (Persian)]. Res Med. 2009; 33(2):102-11. [Link]
25.Ebrahimi S, Vahedparast H, Nooreddini A, Sadeghian E. [The role of pragmatism philosophy on reducing the gap between nursing education and clinical nursing; A scoping review (Persian)]. J Nurs Educ. 2023; 12(4):56-66. [DOI:10.22034/JNE.12.4.56]
26.Reed PG. The philosophical turn to mixed methods for nursing science. Nurs Sci Q. 2021; 34(3):263-7. [DOI:10.1177/08943184211010442] [PMID]
27.Younas A. Operationalist and inferentialist pragmatism: Implications for nursing knowledge development and practice. Nurs Philos. 2020; 21(4):e12323. [DOI:10.1111/nup.12323] [PMID]
28.Banning M. Clinical reasoning and its application to nursing: Concepts and research studies. Nurse Educ Pract. 2008; 8(3):177-83. [DOI:10.1016/j.nepr.2007.06.004] [PMID]
29.Guraya SY. The pedagogy of teaching and assessing clinical reasoning for enhancing the professional competence: A systematic review. Biosci Biotechnol Res Asia. 2016; 13(3):1859-66. [DOI:10.13005/bbra/2340]
30.Huang Y, Chen X. A moderated mediation model of idiosyncratic deals and innovative performance of R&D employees: Roles of vitality. Chin Manage Stud. 2021; 15(4):785-800. [DOI:10.1108/CMS-09-2020-0417]
31.Blanco-Donoso LM, Moreno-Jiménez J, Hernández-Hurtado M, Cifri-Gavela JL, Jacobs S, Garrosa E. Daily work-family conflict and burnout to explain the leaving intentions and vitality levels of healthcare workers: interactive effects using an experience-sampling method. Int J Environ Res Public Health. 2021; 18(4):1932. [DOI:10.3390/ijerph18041932] [PMID] [PMCID]
32.Davis C, Greenaway R, Moore M, Cooper L. Online teaching in social work education: Understanding the challenges. Australian Social Work. 2019; 72(1):34-46. [DOI:10.1080/0312407X.2018.1524918]
33.Abdi N, Gharibikanipan F, Zarezadeh Y, Ghaneie Gheshlagh R, Faraji O. [Elaborating on the opinion of medical and nursing students of the Kurdistan University of Medical Sciences: Challenges and opportunities of virtual learning in focus (Persian)]. Iran J Med Educ. 2023; 23:8-20. [DOI:10.48305/23.8]
34.Akhter S, Javed MK, Shah SQ, Javaid A. Highlighting the advantages and disadvantages of E-learning. Psychol Educ J. 2021; 58(5):1607-14. [Link]
35.Eppler E, Meyer J, Serowy S, Link K, Pauk B, Filgueira L. Enhancing scientific communication skills: A real-world simulation in a tertiary-level life science class using e-learning technology in biomedical literature perception, reflective review writing on a clinical issue, and self and peer assessments. Res Sci Educ. 2021; 51:277-99. [DOI:10.1007/s11165-018-9795-7]
36.Zanjani N, Edwards SL, Nykvist S, Geva S. The important elements of LMS design that affect user engagement with e-learning tools within LMSs in the higher education sector. Australas J Educ Technol. 2017; 33(1): 19-31. [DOI:10.14742/ajet.2938]
37.Murshitha SM, Wickramarachchi R. A study of students’ perspectives on the adoption of LMS at University of Kelaniya. J Manage. 2013; 9(1):16. [DOI:10.4038/jm.v9i1.7562]
38.Dehghani M, Zolfaghari M, Najimi A. [Obstacles for establishing interaction between faculty members and students in virtual courses: A qualitative study (Persian)]. Iran J Med Educ. 2023; 23:48-60. [DOI:10.48305/23.48]
39.Phan T. Novel coronavirus: From discovery to clinical diagnostics. Infect Genet Evol. 2020; 79:104211. [DOI:10.1016/j.meegid.2020.104211] [PMID] [PMCID]
40.Hung M, Licari FW, Hon ES, Lauren E, Su S, Birmingham WC, et al. In an era of uncertainty: Impact of COVID-19 on dental education. J Dent Educ. 2021; 85(2):148-56. [DOI:10.1002/jdd.12404] [PMID]