دوره 10، شماره 4 - ( زمستان 1402 )
جلد 10 شماره 4 صفحات 271-260 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Ethics code: IR.GMU. REC.1402.111
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
ebrahimian A, Ajam A A, davari S. The Role of the Quality of College Life in Predicting the Academic Self-efficacy of Nursing Students in Iran. DSME 2024; 10 (4) :260-271
URL: http://dsme.hums.ac.ir/article-1-455-fa.html
URL: http://dsme.hums.ac.ir/article-1-455-fa.html
ابراهیمیان اسما، عجم علی اکبر، داوری صدیقه. بررسی نقش کیفیت زندگی دانشگاهی در خودکارآمدی تحصیلی دانشجویان دانشکده پرستاری دانشگاه علوم‌پزشکی گناباد. راهبردهای توسعه در آموزش پزشکی. 1402; 10 (4) :260-271
گروه علوم تربیتی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.
متن کامل [PDF 5003 kb]
(170 دریافت)
| چکیده (HTML) (534 مشاهده)
References
متن کامل: (20 مشاهده)
مقدمه
امروزه کیفیت، شرط بقا و دریچهای به سوی جهانی شدن آموزش عالی است [1] و نگرش و رفتار دانشجویان با ورود به دانشگاه متناسب با نقش و زیست جدید، متحول می‌شود [2]. ازاینرو دانشگاه ضمن تلاش برای ایجاد فرصت‌های مناسب برای یادگیری مستمر [3]، می‌تواند شرایط زندگی دانشجویی را به‌گونه‌ای مهیا کند که به کیفیت یاددهی‌ـ‌یادگیری، کیفیت تعامل با جامعه و جهان کار و همچنین کیفیت اجتماعی شدن کنش‌های ارتباطی دانشجویان متناسب با فرهنگ جامعه و تحولات نوپدید منجر شود [4]. هاگدون برای اولین‌بار درمورد معنای زندگی دانشجویی صحبت کرد، اما هرگز آن را به‌خودی‌خود تعریف نکرد [5]. باتوجهبه کار او، زندگی دانشجویی مربوط به زندگی تجربه‌شده در حین تحصیل در دانشگاه است و کیفیت زندگی دانشگاهی معمولاً به‌عنوان «سطح رضایت» تعریف می‌شود [6]. در‌حالی‌که بسیاری از دانشجویان می‌توانند صرفاً به یادگیری آنلاین روی بیاورند، دانشجویان پرستاری قادر به انجام این کار نیستند [7]، چرا‌که پرستاری یک رشته مبتنی بر تمرین است [8].
پرستاران در حین کار به‌دلیل نیازهای سنگین تحصیلی و غیرآکادمیک با چالش‌ها و موقعیت‌های استرس‌زا و پیچیده زیادی در زندگی تحصیلی خود مواجه هستند که بر کیفیت زندگی تحصیلی آن‌ها تأثیر می‌گذارد [9]. در بررسی اجزای سبک زندگی در پژوهشی که توسط سلمان انجام شد، دانشجویان پرستاری در کل از کیفیت زندگی ضعیفی برخوردار بودند [10]. همچنین پژوهش صورت‌گرفته توسط پهلوان‌کشی حاکی از تأثیر سلامت روانی، سلامت جسمانی و روابط اجتماعی بر کیفیت زندگی دانشجویان بود [11]، عبدالله نیز طی پژوهشی، سطوح روانی و اجتماعی مانند افسردگی، استرس و نا‌امیدی را بر کیفیت زندگی دانشجویان مؤثر بیان کرد [12]. بنابراین باتوجهبه شرایط تحصیلی ویژه دانشجویان پرستاری، توجه به نشانگرهای مرتبط با کیفیت زندگی دانشگاهی جهت ابداع استراتژی برای ارتقای کیفیت زندگی دانشجویان مهم است [13]. یکی از این نشانگرهای مهم برای ارتقای سطح کیفیت زندگی دانشگاهی خودکارآمدی است که به‌شدت با کیفیت زندگی دانشگاهی مرتبط است [14]، چرا‌که خودکارآمدی اعتقاد فرد به توانایی خود جهت موفق شدن در یک وضعیت خاص [15] یا ﺑﺎور اﻓﺮاد ﺑﻪ ﺗﻮاﻧﺎییﺷﺎن ﺑﺮای اﻧﺠﺎم ﻣﻮﻓﻘﯿﺖآﻣﯿﺰ یک کار است که ﺗﺄﺛﯿﺮ زیﺎدی ﺑﺮ تکمیل ﻓﻌﺎﻟﯿﺖهای تحصیلی، پشتکار و ﺗﻼش تحصیلی دارد [16]. افرادی که خودکارآمدی بالایی دارند در مواجهه با تکالیف مشکل به‌جای اجتناب از مشکل با آن روبه‌رو می‌شوند و تعهد بالایی در رسیدن به اهداف خود دارند و شکست را به تلاش کمتر و مهارت ناقص خود نسبت می‌دهند [17].
ونگ طی پژوهشی خودکارآمدی را به‌عنوان اعتماد‌به‌نفس دانشجویان برای انجام وظایف آموزشی یا دستیابی به اهداف تحصیلی تعریف و اظهار کرد تفاوت‌های جنسیتی در خودکارآمدی تحصیلی و موفقیت تحصیلی دانشجویان مؤثر است [18]. همچنین وارشاوسکی نشان داد خودکارآمدی تحصیلی، یک محرک مهم برای موفقیت تحصیلی در بین دانشجویان پرستاری است [19]، براساس نظریه جبرگرایی متقابل بندورا، خودکارآمدی و پیشرفت تحصیلی می‌توانند بر یکدیگر تأثیر متقابل داشته باشند [20]. سید نظرلو نیزعنوان می‌کند خودکارآمدی یک ساختار شناختی است که در کار و حرفه به‌عنوان یک واسط بین خصوصیات و نگرش و دیدگاه و البته تبدیل آن‌ها به رفتار و عمل ایفای نقش می‌کند [21].
همچنین بشارپور نیزخودکارآمدی تحصیلی را یکی از عوامل مؤثر بر عملکرد دانشجویان بیان کرد که بر بسیاری از جنبه‌های زندگی تأثیر می‌گذارد [22]. عوامل روانی‌اجتماعی مثبت، مانند خودکارآمدی و عزت‌نفس، نقش سازنده‌ای در از بین بردن عوامل روانی‌اجتماعی منفی جوانان نیز دارند [14]. دانشجویان دانشگاه با مشکلات مالی فزاینده، فقدان ارتباطات اجتماعی و احساس تعلق و ناامنی نسبت به آینده مواجه هستند که همه این‌ها کیفیت زندگی و عملکرد تحصیلی آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد [23]. بنابراین بحث درمورد معنای کیفیت زندگی دانشگاهی و خودکارآمدی تحصیلی و همچنین پیکربندی و بیان آن ضروری است. طی بررسی تحقیقات پیشین، پژوهش‌های انجام‌شده نشان داد پژوهشگران کیفیت زندگی را صرفاً از منظر روانی مورد توجه قرار دادند و بُعد فیزیکی و کلیت زندگی دانشگاهی مورد غفلت واقع شده است. ازاینرو پژوهشی که به بررسی نقش کیفیت زندگی دانشجویی در خودکارآمدی تحصیلی دانشجویان پرداخته باشد، یافت نشد. بنابراین پژوهش حاضر در‌صدد پاسخ‌گویی به این سؤال است که آیا کیفیت زندگی دانشجویی بر خودکارآمدی تحصیلی دانشجویان رشته پرستاری دانشگاه علوم‌پزشکی گناباد نقش دارد؟
مواد و روش‌ها
مطالعه حاضر یک پژوهش توصیفی‌مقطعی از نوع کمی است. به روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای از 501 نفر جامعه آماری دانشجویان دانشکده پرستاری دانشگاه علوم‌پزشکی گناباد در سال تحصیلی 1403 با استفاده از فرمول کوکران (فرمول شماره 1) 217 نفر به‌عنوان نمونه تعیین شدند که به تفکیک رشته 165 نفر از رشته پرستاری و 52 نفر از رشته فوریت‌های پزشکی بودند.
رضایت برای شرکت در پژوهش ازجمله معیارهای ورود به مطالعه و تمایل نداشتن به ادامه همکاری و ناقص پر کردن پرسش‌نامه‌ها، معیارهای خروج از مطالعه بودند.
برای جمع‌آوری داده‌ها از مقیاس کیفیت زندگی دانشگاهی 59 سؤالی رضا مهدی (2016) استفاده شد که شامل این ابعاد بود:
1. استاد و تدریس (سؤالات 1 تا 7)؛
2. محیط و شرایط کلاس‌های درس (سؤالات 8 تا 13)؛
3. دانشگاه و رشته تحصیلی (سؤالات14 تا 18)؛
4. تنوع فرهنگی دانشگاه (سؤالات 19 تا 22)؛
5. وضعیت خوابگاه‌های دانشجویی (سؤالات 23 تا 26)؛
6. برنامه‌های مذهبی و فرهنگی دانشگاه (سؤالات 27 تا 29)؛
7. کتابخانه دانشگاه و دانشکده (سؤالات 30 تا 34)؛
8. امکانات حمل‌و‌نقل و دسترسی‌ها (سؤالات 35 تا 37)؛
9. امکانات و تسهیلات درمانی دانشگاه (سؤالات 38 تا 41)؛
10. وضعیت بهداشت و محیط دانشگاه (سؤالات 42 تا 45)؛
11. خدمات ارتباطی دانشگاه (سؤالات 46 تا 48)؛
12. خدمات ورزشی‌تفریحی و رفاهی دانشگاه (سؤالات 49 تا 53)،
13. تسهیلات اعطایی توسط صندوق‌های رفاهی (سؤالات54 و 55)،
14. چشم‌انداز و آینده شغلی و رشد فردی دانشجو (سؤالات 55 تا 57)؛
15. معاشرت با دوستان یا دانشجویان دیگر (سؤالات 57 تا 59) [24].
آزمودنی باید با یک مقیاس لیکرت 5 درجه‌ای (خیلی کم= 1، کم= 2، متوسط= 3، زیاد= 4، خیلی زیاد= 5) میزان رضایت خود را نسبت به هر سؤال مشخص کند. روایی پرسش‌نامه در پژوهش رضا مهدی توسط 5 نفر صاحب‌نظر تأیید شد. همچنین پایایی پرسش‌نامه نیز با استفاده از آلفای کرونباخ 0/86 تأیید شد که از مطلوبیت لازم برخوردار است. در پژوهش حاضر نیز آلفای کرونباخ 0/95 محاسبه شد که درصد مطلوب است [24].
به‌منظور سنجش باورهای خودکارآمدی تحصیلی دانشجویان از پرسش‌نامه اون و فرامن 1988 استفاده شد. این مقیاس دارای 32 گویه است با یک مقیاس لیکرت 5 درجه‌ای (خیلی کم تا خیلی زیاد) و هر ماده دارای ارزشی بین 1 تا 5 است. در این پژوهش منظور از خودکارآمدی تحصیلی دانشجویان نمره‌ای است که پاسخ‌دهندهگان به سؤالات 32 گویه‌ای پرسش‌نامه خودکارآمدی تحصیلی دانشجویان می‌دهند. برای نمره‌دهی به پاسخ دانشجویان امتیازات دانشجویان را از 32 گویه با یکدیگر جمع می‌کنیم. نمره بین32 تا 53 میزان خودکارآمدی تحصیلی دانشجویان در حد پایین، نمره بین 53 تا 106 در حد متوسط و نمره بالاتر از 106 میزان خودکارآمدی تحصیلی دانشجویان در حد بالا را نشان می‌دهد. در پژوهش سرمد و همکاران و پژوهش سعادت و همکاران، پایایی و روایی پرسش‌نامه‌ها از‌طریق آلفای کرونباخ 0/70 تأیید شد که در حد مطلوبی است [25].
پژوهشگر با هماهنگی دانشگاه و موافقت اساتید قبل از شروع کلاس، در کلاس درس حاضر شد. جهت رعایت ملاحظات اخلاقی، پژوهشگر ضمن توضیح اهداف و روش پژوهش، رضایت آگاهانه را از دانشجویان کسب کرد و به گروه نمونه اطمینان داده شد که اطلاعات آنان محرمانه باقی خواهد ماند. همچنین قبل از ارائه پرسش‌نامه‌ها، با بیان توضیحات روشن، اطلاعات مربوط به پژوهش به اطلاع دانشجویان رسید، دانشجویان پرسش‌نامه‌ها را جواب داده و همان موقع تحویل پژوهشگر دادند پرسش‌نامه‌ها توسط دانشجویان تکمیل و نهایتاً توسط پژوهشگر جمع‌آوری شد. برای تجزیه‌و‌تحلیل و استنتاج داده‌ها براساس سؤالات پژوهش در سطح آمار توصیفی از شاخص‌های آماری میانگین و انحراف استاندارد و در سطح آمار استنباطی، برای آزمون رابطه بین کیفیت زندگی دانشجویی با خودکارآمدی تحصیلی از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد و برای بررسی نقش ابعاد کیفیت زندگی تحصیلی در خودکارآمدی تحصیلی دانشجویان از آزمون رگرسیون استفاده شد. برای تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار آماری spss نسخه 20 براساس سطح معناداری P<0/05 استفاده شد.
یافته‌ها
در این مطالعه131 نفر مرد (0/61 درصد) و 86 نفر زن (0/39 درصد) بودند. بر‌این‌اساس از رشته پرستاری 165 نفر (0/76 درصد)، یعنی 84 نفر (0/39 درصد) زن و 81 نفر (0/37 درصد) مرد و از رشته فوریت پزشکی 52 نفر (0/24 درصد)، یعنی (2 نفر (0/1 درصد) زن و 50 نفر (0/23 درصد) مرد) مشارکت داشتند.
میانگین و انحراف معیار کل نمره دانشجویان در ابعاد کیفیت زندگی 44/138±197/755 و میانگین و انحراف‌معیار نمره کل دانشجویان در خودکارآمدی تحصیلی 18/086±129/354 است. برای بررسی رابطه بین کیفیت زندگی و خودکارآمدی تحصیلی از آزمون ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد که نتایج ماتریس آن در جدول شماره 1 قابل‌مشاهده است.
بین کیفیت زندگی دانشگاهی و خودکارآمدی تحصیلی (0/884-r) ارتباط معنادار مثبت در سطح 0/01 وجود دارد. همچنین بین خودکارآمدی تحصیلی و ابعاد کیفیت زندگی، شامل 1. آموزش؛ 2. محیط و شرایط کلاس‌های درس؛ 3. دانشگاه و رشته تحصیلی؛ 4. تنوع فرهنگی دانشگاه؛ 5. وضعیت خوابگاه‌های دانشجویی 6. برنامه‌های مذهبی و فرهنگی دانشگاه 7. کتابخانه دانشگاه و دانشکده؛ 8. امکانات حمل‌و‌نقل و دسترسی‌ها؛ 9. امکانات و تسهیلات درمانی دانشگاه؛ 10. وضعیت بهداشت و محیط دانشگاه؛ 11. خدمات ارتباطی دانشگاه؛ 12. خدمات ورزشی تفریحی و رفاهی دانشگاه؛ 13. تسهیلات اعطایی توسط صندوق‌های رفاهی؛ 14. چشم‌انداز و آینده شغلی و رشد فردی دانشجو؛ 15. معاشرت با دوستان یا دانشجویان ارتباط معناداری در سطح 0/01 وجود دارد (جدول شماره 2).
برای آگاهی از نقش ابعاد کیفیت زندگی دانشگاهی در خودکارآمدی تحصیلی دانشجویان دانشکده پرستاری دانشگاه علوم‌پزشکی گناباد از روش تحلیل رگرسیون چندگانه هم‌زمان استفاده شد (جدول شماره 3).
میزان F مشاهده‌شده معنادار است و نتایج نشان می‌دهد 0/24 درصد از واریانس خودکارآمدی تحصیلی دانشجویان توسط ابعاد کیفیت زندگی دانشگاهی، شامل تدریس و استاد، محیط کلاس، تنوع فرهنگی دانشگاه و دانشکده، امکانات درمانی، امکانات بهداشت و محیط دانشگاه، خدمات ورزش،تفریح و رفاه و کتابخانه دانشگاه و دانشکده تبیین می‌شود (جدول شماره 3).
بحث
باتوجهبه اهمیت نقش کیفیت زندگی دانشگاهی در خودکارآمدی تحصیلی دانشجویان، مطالعه حاضر با هدف بررسی نقش کیفیت زندگی در خودکارآمدی تحصیلی دانشجویان دانشکده پرستاری دانشگاه علوم‌پزشکی گناباد در سال 1403 انجام شد. نتایج پژوهش حاضر نشان داد بین نمره کلی کیفیت زندگی دانشگاهی و خودکارآمدی تحصیلی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. نتیجه به‌دست‌آمده با پژوهش کوکا که نتایج تحلیل آن مشخص کرد خودکارآمدی تحصیلی نقش واسطه‌ای جزئی در رابطه بین نگرش به آموزش از راه دور و رضایت از زندگی تحصیلی دارد [26]، تا حدی همسو است. همچنین نتایج تحقیق حمیده که به بررسی کیفیت زندگی حرفه‌ای در بین دانشجویان پرستاری پرداخته است [9] و صدوقی که در طی پژوهش خود بیان کرد کاهش کیفیت زندگی دانشجویان دانشکده پرستاری، خودکارآمدی تحصیلی آن‌ها را کاهش خواهد داد، اما سطح خودکارآمدی بالا، افراد را قادر می‌سازد تا اصول و باورهای خود را درمورد کیفیت زندگی توسعه دهند و دست از تلاش برندارند و در صورت مواجهه با مشکلات تحصیلی به دنبال راه‌حل‌های مناسبی برای آن بگردند [15] تا حدی با نتیجه به‌دست‌آمده هم‌ر‌استاست. براساس تعریف این پژوهش کیفیت زندگی دانشگاهی احساس رضایت دانشجو از کلیت زندگی دانشگاهی است.
از‌آنجا‌که رضایت از بخشی از زندگی می‌تواند به همه بخش‌های زندگی انتقال پیدا کند، در تبیین این یافته پژوهش می‌توان گفت دانشجویان دانشکده پرستاری با عواملی همچون خستگی، شیفت‌های طولانی کاری، سختی کار، ساعات نامنظم کاری و موقعیت‌های پیچیده، استرس‌زا و مبتنی بر تمرین‌های مکرر بالینی در موقعیت‌های حساس واقعی روبه‌رو هستند و زمانی که محیط تحصیل از افراد تقاضای بیش از حد دارد، فرد ممکن است دچار نوعی بی‌توجهی نسبت به خود و درگیری زیاد در تحصیل شود و این نوع زندگی تحصیلی در محیط روان‌شناختی ناسالم به عدم رضایت از زندگی تحصیلی و رشد‌نایافتگی و نوعی درک منفی از کار و محیط و در‌نهایت به کاهش کیفیت زندگی دانشگاهی منجر می‌شود و از‌آنجا‌که خودکارآمدی تحصیلی بر درک فرد از مهارت‌ها و توانایی‌هایش در انجام موفقیت‌آمیز امور تأکید دارد، ارتقای سطح خودکارآمدی دانشجویان به افزایش سطح کیفیت و رضایت از زندگی دانشگاهی منجر خواهد شد.
یافته‌های دیگر این پژوهش نشان داد خودکارآمدی توسط ابعاد کیفیت زندگی، ازجمله کیفیت تدریس و استاد، محیط کلاس، تنوع فرهنگی دانشگاه و دانشکده، امکانات درمانی، امکانات بهداشت و محیط دانشگاه، خدمات ورزش، تفریح و رفاه و کتابخانه دانشگاه و دانشکده پیش‌بینی می‌شود. در تبیین این دستاورد پژوهش می‌توان اذعان کرد:
از‌آنجا‌که استاد در کلاس به‌عنوان الگوی دانشجویان به رفتارهایی مناسب دست می‌زند و با به‌کارگیری شیوه‌های آموزشی مناسب و مدیریت درست در کلاس، جو مناسبی برای تعاملات مثبت بین خود و شاگردان در کلاس ایجاد می‌کند. دانشجویان با درک این موضوع، انگیزه‌های لازم را برای به‌کارگیری راهبردهایی برای بهبود وضعیت کلاسی و تحصیلی خود پیدا می‌کنند.
از طرفی دیگر با کیفی‌سازی تدریس، انگیزش و سطح پیشرفت تحصیلی دانشجویان به مراتب ارتقا یافته و این افزایش انگیزه در بین دانشجویان و پیشرفت تحصیلی بالا، خود می‌تواند مبنایی برای ارتقای خودکارآمدی آنان باشد. همچنین دانشجویانی که ادراک مثبتی از محیط کلاس خود دارند، عملکرد بهتر و نگرش‌های مثبت‌تری به آموخته‌های خود دارند. باتوجهبه اینکه تعامل میان دانشجویان و آموزش در محیط دانشگاه و کلاس درس رخ می‌دهد، رضایت از محیط در افزایش سطح یادگیری بسیار مؤثر است و این خودکارآمدی تحصیلی را به دنبال خواهد داشت. در محیط دانشگاه داﻧﺸﺠﻮیﺎن ﺑﺎ ﻣﺸﺎهده اﻓﺮاد ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎ نگرش‌ها، اﻧﺪیﺸﻪها و رﻓﺘﺎر‌های ﻣﺘﻔﺎوت، خودشان را برای انجام تکالیف آماده می‌کنند و خودکارآمدی‌شان را تقویت می‌کنند.
این نتیجه با پژوهش افرند خلیل آباد که نتایج آن حاکی از این است که بین مؤلفه‌های محیط آموزشی و خودکارآمدی تحصیلی دانش‌آموزان رابطه مثبت و معنی‌داری وجود دارد [27]. همچنین با پژوهش شنیاوو که مشخص کرد بین سبک و محیط پرورش از‌طریق خودکارآمدی و انگیزه تحصیلی رابطه معناداری وجود دارد [28] هم‌راستا است. در بررسی رابطه معنادار خودکارآمدی و خدمات ورزشی و رفاهی می‌توان گفت یکی از شیوه‌های افزایش خودکارآمدی تحصیلی این است که ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ جسمی ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن اﻧﺮژی و ﺳﻄﺢ سلامتی میﺗﻮاﻧﺪ باعث شود دانشجویان ﻧﺴﺒﺖ به ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪی ﺧﻮد باورهای مثبتی داشته باشند و در نتیجه ﺧﻮدﻛﺎرآﻣﺪی تحصیلی آن‌ها افزایش یابد.
باتوجهبه اینکه محیط آموزشی آغاز فعالیت اجتماعی دانشجویان در محیط دانشگاه است. بنابراین امکانات و بهداشت محیط دانشگاه در ایجاد انگیزش تحصیلی دانشجویان، نقش مهمی دارد و انگیزش تحصیلی می‌تواند سبب خودکارآمدی دانشجو شود.بنابراین باید مسئولین دانشکده پرستاری در حوزه‌های آموزش، پژوهش و مدیریت پرستاری به بهداشت محیط آموزشی و امکانات درمانی و تأثیر آن در انگیزش پرستاری توجه کنند. همچنین استفاده مناسب از کتابخانه، به‌ویژه کتابخانه‌های دانشگاهی نقش بسیار مهمی در ارتقای کیفیت آموزش و پژوهش دارد و برای برخی از دانشجویان، کتابخانه دانشگاهی محل امنی برای انجام تحقیق و مطالعه به حساب می‌آید، همچنین انجام مطلوب و به‌موقع تحقیقات و مطالعات دانشجو به افزایش یادگیری و در نتیجه خودکارآمدی تحصیلی او منجر خواهد شد. بنابراین بها دادن به سواد اطلاعاتی دانشجویان و کتابخانه در دانشگاه باید مورد توجه اساتید قرار گیرد. این یافته‌ها با پژوهش سید نظرلو [21] و شریفی‌فرد [17] تا حدی هم‌راستا است.
یافته‌ها همچنین نشان داد رابطه آماری معناداری بین خودکارآمدی تحصیلی با کیفیت خوابگاه دانشجویی، برنامه‌های مذهبی و فرهنگی، چشم‌انداز و آینده شغلی، دانشگاه و رشته تحصیلی، امکانات حمل‌و‌نقل، خدمات ارتباطی، تسهیلات اعطایی عملکرد و رفاهی دانشگاه و معاشرت با دوستان/دانشگاه، براساس آزمون رگرسیون ندارد. این یافته با پژوهش‌های عبدالله، حمیده و شریفی‌فرد هم‌راستا نیست؛ آنان اذعان می‌کنند کیفیت و امکانات خوابگاه دانشجویی، برگزاری مراسم مذهبی و فرهنگی به‌طور خلاقانه در محیط دانشگاه، تحصیل دانشجویان پرستاری در محیط عملی و بالینی و عوامل محیطی تقویت‌کننده مهارت دانشجویان می‌تواند آنان را به مهارت‌های شغلی و استخدام‌پذیری بهتری مجهز کند [9، 12، 17].
از طرفی با نتایج پژوهش شریفی‌فرد که بیان می‌کند عدم علاقه دانشجو به رشته دانشگاهی خود و عدم توجه هنگام حضور در کلاس درس می‌تواند به کمبود انرژی، اشتیاق و توجه دانشجویان منجر شود و حتی آنان را از حضور در بعضی از کلاس‌ها منصرف کند، همسو است [17]. و نتایج این پژوهش با نتایج پژوهش یی که نشان داد احساس تعلق به دوستان بر خودکارآمدی تحصیلی، سرسختی تحصیلی و درگیری عاطفی دانشجویان تحصیلات تکمیلی تأثیر دارد ناهمسو است [29].
نتیجه‌گیری
باتوجهبه نتایج تحقیق و با نظر به اینکه ارتقای خودکارآمدی و کیفیت زندگی دانشجویان پرستاری می‌تواند موجب تصمیم‌گیری‌های بالینی کارا، عملکرد بهتر و مراقبت با‌کیفیت‌تری شود، مدیران سیستم درمانی‌بهداشتی بهتر است در برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم‌گیری‌ها عوامل فردی و سازمانی مؤثر بر خودکارآمدی را مد‌نظر داشته باشند و در راستای افزایش هر‌چه بیشتر آن تلاش کنند و با ایجاد برنامه‌های مؤثر و کارآمد در جهت افزایش کیفیت زندگی دانشجویان تلاش کنند.
ازجمله محدودیت‌های پژوهش حاضر این است که بر روی دانشجویان دانشکده پرستاری دانشگاه علوم‌پزشکی گناباد اجرا شد که جمعیت خاص و همگن بودند. بنابراین تعمیم نتایج حاصل از آن به جوامع دیگر نیازمند مطالعات بیشتر است. همچنین مقطعی بودن اجرای پژوهش و بررسی کیفیت زندگی دانشگاهی با سایر مؤلفه‌های دخیل در امور تحصیلی که می‌تواند محرک مطالعات آینده باشد ازجمله نقاط قوت این پژوهش است.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
جهت رعایت ملاحظات اخلاقی، پژوهشگر ضمن توضیح اهداف و روش پژوهش، رضایت آگاهانه را از دانشجویان کسب کرد و به گروه نمونه اطمینان داده شد که اطلاعات آنان محرمانه باقی خواهد ماند. همچنین قبل از ارائه پرسش‌نامه‌ها، با بیان توضیحات روشن، اطلاعات مربوط به پژوهش به اطلاع دانشجویان رسید، دانشجویان پرسش‌نامه‌ها را جواب و همان موقع تحویل پژوهشگر دادند. این مطالعه دارای تأییدیه اخلاقی به شماره IR.GMU. REC.1402.111 از کمیته اخلاق پژوهش دانشگاه علوم‌پزشکی گناباد است.
حامی مالی
این پژوهش از سوی مرکز تحقیقات پرستاری دانشگاه علوم‌پزشکی گناباد حامیت مالی شده است.
مشارکت نویسندگان
مقدمه، بیان مسئله، بحث و نتیجه‌گیری و جمع‌آوری‌داده‌ها: اسما ابراهیمیان و صدیقه داوری؛ انتخاب موضوع و تحلیل داده‌ها: علی اکبر عجم.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
پژوهشگران از همه دانشجویان و کارکنان دانشکده پرستاری دانشگاه علوم‌پزشکی گناباد که در اجرای این پژوهش همکاری کرده‌اند، تشکر و قدردانی می‌کنند.
امروزه کیفیت، شرط بقا و دریچهای به سوی جهانی شدن آموزش عالی است [1] و نگرش و رفتار دانشجویان با ورود به دانشگاه متناسب با نقش و زیست جدید، متحول می‌شود [2]. ازاینرو دانشگاه ضمن تلاش برای ایجاد فرصت‌های مناسب برای یادگیری مستمر [3]، می‌تواند شرایط زندگی دانشجویی را به‌گونه‌ای مهیا کند که به کیفیت یاددهی‌ـ‌یادگیری، کیفیت تعامل با جامعه و جهان کار و همچنین کیفیت اجتماعی شدن کنش‌های ارتباطی دانشجویان متناسب با فرهنگ جامعه و تحولات نوپدید منجر شود [4]. هاگدون برای اولین‌بار درمورد معنای زندگی دانشجویی صحبت کرد، اما هرگز آن را به‌خودی‌خود تعریف نکرد [5]. باتوجهبه کار او، زندگی دانشجویی مربوط به زندگی تجربه‌شده در حین تحصیل در دانشگاه است و کیفیت زندگی دانشگاهی معمولاً به‌عنوان «سطح رضایت» تعریف می‌شود [6]. در‌حالی‌که بسیاری از دانشجویان می‌توانند صرفاً به یادگیری آنلاین روی بیاورند، دانشجویان پرستاری قادر به انجام این کار نیستند [7]، چرا‌که پرستاری یک رشته مبتنی بر تمرین است [8].
پرستاران در حین کار به‌دلیل نیازهای سنگین تحصیلی و غیرآکادمیک با چالش‌ها و موقعیت‌های استرس‌زا و پیچیده زیادی در زندگی تحصیلی خود مواجه هستند که بر کیفیت زندگی تحصیلی آن‌ها تأثیر می‌گذارد [9]. در بررسی اجزای سبک زندگی در پژوهشی که توسط سلمان انجام شد، دانشجویان پرستاری در کل از کیفیت زندگی ضعیفی برخوردار بودند [10]. همچنین پژوهش صورت‌گرفته توسط پهلوان‌کشی حاکی از تأثیر سلامت روانی، سلامت جسمانی و روابط اجتماعی بر کیفیت زندگی دانشجویان بود [11]، عبدالله نیز طی پژوهشی، سطوح روانی و اجتماعی مانند افسردگی، استرس و نا‌امیدی را بر کیفیت زندگی دانشجویان مؤثر بیان کرد [12]. بنابراین باتوجهبه شرایط تحصیلی ویژه دانشجویان پرستاری، توجه به نشانگرهای مرتبط با کیفیت زندگی دانشگاهی جهت ابداع استراتژی برای ارتقای کیفیت زندگی دانشجویان مهم است [13]. یکی از این نشانگرهای مهم برای ارتقای سطح کیفیت زندگی دانشگاهی خودکارآمدی است که به‌شدت با کیفیت زندگی دانشگاهی مرتبط است [14]، چرا‌که خودکارآمدی اعتقاد فرد به توانایی خود جهت موفق شدن در یک وضعیت خاص [15] یا ﺑﺎور اﻓﺮاد ﺑﻪ ﺗﻮاﻧﺎییﺷﺎن ﺑﺮای اﻧﺠﺎم ﻣﻮﻓﻘﯿﺖآﻣﯿﺰ یک کار است که ﺗﺄﺛﯿﺮ زیﺎدی ﺑﺮ تکمیل ﻓﻌﺎﻟﯿﺖهای تحصیلی، پشتکار و ﺗﻼش تحصیلی دارد [16]. افرادی که خودکارآمدی بالایی دارند در مواجهه با تکالیف مشکل به‌جای اجتناب از مشکل با آن روبه‌رو می‌شوند و تعهد بالایی در رسیدن به اهداف خود دارند و شکست را به تلاش کمتر و مهارت ناقص خود نسبت می‌دهند [17].
ونگ طی پژوهشی خودکارآمدی را به‌عنوان اعتماد‌به‌نفس دانشجویان برای انجام وظایف آموزشی یا دستیابی به اهداف تحصیلی تعریف و اظهار کرد تفاوت‌های جنسیتی در خودکارآمدی تحصیلی و موفقیت تحصیلی دانشجویان مؤثر است [18]. همچنین وارشاوسکی نشان داد خودکارآمدی تحصیلی، یک محرک مهم برای موفقیت تحصیلی در بین دانشجویان پرستاری است [19]، براساس نظریه جبرگرایی متقابل بندورا، خودکارآمدی و پیشرفت تحصیلی می‌توانند بر یکدیگر تأثیر متقابل داشته باشند [20]. سید نظرلو نیزعنوان می‌کند خودکارآمدی یک ساختار شناختی است که در کار و حرفه به‌عنوان یک واسط بین خصوصیات و نگرش و دیدگاه و البته تبدیل آن‌ها به رفتار و عمل ایفای نقش می‌کند [21].
همچنین بشارپور نیزخودکارآمدی تحصیلی را یکی از عوامل مؤثر بر عملکرد دانشجویان بیان کرد که بر بسیاری از جنبه‌های زندگی تأثیر می‌گذارد [22]. عوامل روانی‌اجتماعی مثبت، مانند خودکارآمدی و عزت‌نفس، نقش سازنده‌ای در از بین بردن عوامل روانی‌اجتماعی منفی جوانان نیز دارند [14]. دانشجویان دانشگاه با مشکلات مالی فزاینده، فقدان ارتباطات اجتماعی و احساس تعلق و ناامنی نسبت به آینده مواجه هستند که همه این‌ها کیفیت زندگی و عملکرد تحصیلی آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد [23]. بنابراین بحث درمورد معنای کیفیت زندگی دانشگاهی و خودکارآمدی تحصیلی و همچنین پیکربندی و بیان آن ضروری است. طی بررسی تحقیقات پیشین، پژوهش‌های انجام‌شده نشان داد پژوهشگران کیفیت زندگی را صرفاً از منظر روانی مورد توجه قرار دادند و بُعد فیزیکی و کلیت زندگی دانشگاهی مورد غفلت واقع شده است. ازاینرو پژوهشی که به بررسی نقش کیفیت زندگی دانشجویی در خودکارآمدی تحصیلی دانشجویان پرداخته باشد، یافت نشد. بنابراین پژوهش حاضر در‌صدد پاسخ‌گویی به این سؤال است که آیا کیفیت زندگی دانشجویی بر خودکارآمدی تحصیلی دانشجویان رشته پرستاری دانشگاه علوم‌پزشکی گناباد نقش دارد؟
مواد و روش‌ها
مطالعه حاضر یک پژوهش توصیفی‌مقطعی از نوع کمی است. به روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای از 501 نفر جامعه آماری دانشجویان دانشکده پرستاری دانشگاه علوم‌پزشکی گناباد در سال تحصیلی 1403 با استفاده از فرمول کوکران (فرمول شماره 1) 217 نفر به‌عنوان نمونه تعیین شدند که به تفکیک رشته 165 نفر از رشته پرستاری و 52 نفر از رشته فوریت‌های پزشکی بودند.
رضایت برای شرکت در پژوهش ازجمله معیارهای ورود به مطالعه و تمایل نداشتن به ادامه همکاری و ناقص پر کردن پرسش‌نامه‌ها، معیارهای خروج از مطالعه بودند.
برای جمع‌آوری داده‌ها از مقیاس کیفیت زندگی دانشگاهی 59 سؤالی رضا مهدی (2016) استفاده شد که شامل این ابعاد بود:
1. استاد و تدریس (سؤالات 1 تا 7)؛
2. محیط و شرایط کلاس‌های درس (سؤالات 8 تا 13)؛
3. دانشگاه و رشته تحصیلی (سؤالات14 تا 18)؛
4. تنوع فرهنگی دانشگاه (سؤالات 19 تا 22)؛
5. وضعیت خوابگاه‌های دانشجویی (سؤالات 23 تا 26)؛
6. برنامه‌های مذهبی و فرهنگی دانشگاه (سؤالات 27 تا 29)؛
7. کتابخانه دانشگاه و دانشکده (سؤالات 30 تا 34)؛
8. امکانات حمل‌و‌نقل و دسترسی‌ها (سؤالات 35 تا 37)؛
9. امکانات و تسهیلات درمانی دانشگاه (سؤالات 38 تا 41)؛
10. وضعیت بهداشت و محیط دانشگاه (سؤالات 42 تا 45)؛
11. خدمات ارتباطی دانشگاه (سؤالات 46 تا 48)؛
12. خدمات ورزشی‌تفریحی و رفاهی دانشگاه (سؤالات 49 تا 53)،
13. تسهیلات اعطایی توسط صندوق‌های رفاهی (سؤالات54 و 55)،
14. چشم‌انداز و آینده شغلی و رشد فردی دانشجو (سؤالات 55 تا 57)؛
15. معاشرت با دوستان یا دانشجویان دیگر (سؤالات 57 تا 59) [24].
آزمودنی باید با یک مقیاس لیکرت 5 درجه‌ای (خیلی کم= 1، کم= 2، متوسط= 3، زیاد= 4، خیلی زیاد= 5) میزان رضایت خود را نسبت به هر سؤال مشخص کند. روایی پرسش‌نامه در پژوهش رضا مهدی توسط 5 نفر صاحب‌نظر تأیید شد. همچنین پایایی پرسش‌نامه نیز با استفاده از آلفای کرونباخ 0/86 تأیید شد که از مطلوبیت لازم برخوردار است. در پژوهش حاضر نیز آلفای کرونباخ 0/95 محاسبه شد که درصد مطلوب است [24].
به‌منظور سنجش باورهای خودکارآمدی تحصیلی دانشجویان از پرسش‌نامه اون و فرامن 1988 استفاده شد. این مقیاس دارای 32 گویه است با یک مقیاس لیکرت 5 درجه‌ای (خیلی کم تا خیلی زیاد) و هر ماده دارای ارزشی بین 1 تا 5 است. در این پژوهش منظور از خودکارآمدی تحصیلی دانشجویان نمره‌ای است که پاسخ‌دهندهگان به سؤالات 32 گویه‌ای پرسش‌نامه خودکارآمدی تحصیلی دانشجویان می‌دهند. برای نمره‌دهی به پاسخ دانشجویان امتیازات دانشجویان را از 32 گویه با یکدیگر جمع می‌کنیم. نمره بین32 تا 53 میزان خودکارآمدی تحصیلی دانشجویان در حد پایین، نمره بین 53 تا 106 در حد متوسط و نمره بالاتر از 106 میزان خودکارآمدی تحصیلی دانشجویان در حد بالا را نشان می‌دهد. در پژوهش سرمد و همکاران و پژوهش سعادت و همکاران، پایایی و روایی پرسش‌نامه‌ها از‌طریق آلفای کرونباخ 0/70 تأیید شد که در حد مطلوبی است [25].
پژوهشگر با هماهنگی دانشگاه و موافقت اساتید قبل از شروع کلاس، در کلاس درس حاضر شد. جهت رعایت ملاحظات اخلاقی، پژوهشگر ضمن توضیح اهداف و روش پژوهش، رضایت آگاهانه را از دانشجویان کسب کرد و به گروه نمونه اطمینان داده شد که اطلاعات آنان محرمانه باقی خواهد ماند. همچنین قبل از ارائه پرسش‌نامه‌ها، با بیان توضیحات روشن، اطلاعات مربوط به پژوهش به اطلاع دانشجویان رسید، دانشجویان پرسش‌نامه‌ها را جواب داده و همان موقع تحویل پژوهشگر دادند پرسش‌نامه‌ها توسط دانشجویان تکمیل و نهایتاً توسط پژوهشگر جمع‌آوری شد. برای تجزیه‌و‌تحلیل و استنتاج داده‌ها براساس سؤالات پژوهش در سطح آمار توصیفی از شاخص‌های آماری میانگین و انحراف استاندارد و در سطح آمار استنباطی، برای آزمون رابطه بین کیفیت زندگی دانشجویی با خودکارآمدی تحصیلی از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد و برای بررسی نقش ابعاد کیفیت زندگی تحصیلی در خودکارآمدی تحصیلی دانشجویان از آزمون رگرسیون استفاده شد. برای تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار آماری spss نسخه 20 براساس سطح معناداری P<0/05 استفاده شد.
یافته‌ها
در این مطالعه131 نفر مرد (0/61 درصد) و 86 نفر زن (0/39 درصد) بودند. بر‌این‌اساس از رشته پرستاری 165 نفر (0/76 درصد)، یعنی 84 نفر (0/39 درصد) زن و 81 نفر (0/37 درصد) مرد و از رشته فوریت پزشکی 52 نفر (0/24 درصد)، یعنی (2 نفر (0/1 درصد) زن و 50 نفر (0/23 درصد) مرد) مشارکت داشتند.
میانگین و انحراف معیار کل نمره دانشجویان در ابعاد کیفیت زندگی 44/138±197/755 و میانگین و انحراف‌معیار نمره کل دانشجویان در خودکارآمدی تحصیلی 18/086±129/354 است. برای بررسی رابطه بین کیفیت زندگی و خودکارآمدی تحصیلی از آزمون ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد که نتایج ماتریس آن در جدول شماره 1 قابل‌مشاهده است.
بین کیفیت زندگی دانشگاهی و خودکارآمدی تحصیلی (0/884-r) ارتباط معنادار مثبت در سطح 0/01 وجود دارد. همچنین بین خودکارآمدی تحصیلی و ابعاد کیفیت زندگی، شامل 1. آموزش؛ 2. محیط و شرایط کلاس‌های درس؛ 3. دانشگاه و رشته تحصیلی؛ 4. تنوع فرهنگی دانشگاه؛ 5. وضعیت خوابگاه‌های دانشجویی 6. برنامه‌های مذهبی و فرهنگی دانشگاه 7. کتابخانه دانشگاه و دانشکده؛ 8. امکانات حمل‌و‌نقل و دسترسی‌ها؛ 9. امکانات و تسهیلات درمانی دانشگاه؛ 10. وضعیت بهداشت و محیط دانشگاه؛ 11. خدمات ارتباطی دانشگاه؛ 12. خدمات ورزشی تفریحی و رفاهی دانشگاه؛ 13. تسهیلات اعطایی توسط صندوق‌های رفاهی؛ 14. چشم‌انداز و آینده شغلی و رشد فردی دانشجو؛ 15. معاشرت با دوستان یا دانشجویان ارتباط معناداری در سطح 0/01 وجود دارد (جدول شماره 2).
برای آگاهی از نقش ابعاد کیفیت زندگی دانشگاهی در خودکارآمدی تحصیلی دانشجویان دانشکده پرستاری دانشگاه علوم‌پزشکی گناباد از روش تحلیل رگرسیون چندگانه هم‌زمان استفاده شد (جدول شماره 3).
میزان F مشاهده‌شده معنادار است و نتایج نشان می‌دهد 0/24 درصد از واریانس خودکارآمدی تحصیلی دانشجویان توسط ابعاد کیفیت زندگی دانشگاهی، شامل تدریس و استاد، محیط کلاس، تنوع فرهنگی دانشگاه و دانشکده، امکانات درمانی، امکانات بهداشت و محیط دانشگاه، خدمات ورزش،تفریح و رفاه و کتابخانه دانشگاه و دانشکده تبیین می‌شود (جدول شماره 3).
بحث
باتوجهبه اهمیت نقش کیفیت زندگی دانشگاهی در خودکارآمدی تحصیلی دانشجویان، مطالعه حاضر با هدف بررسی نقش کیفیت زندگی در خودکارآمدی تحصیلی دانشجویان دانشکده پرستاری دانشگاه علوم‌پزشکی گناباد در سال 1403 انجام شد. نتایج پژوهش حاضر نشان داد بین نمره کلی کیفیت زندگی دانشگاهی و خودکارآمدی تحصیلی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. نتیجه به‌دست‌آمده با پژوهش کوکا که نتایج تحلیل آن مشخص کرد خودکارآمدی تحصیلی نقش واسطه‌ای جزئی در رابطه بین نگرش به آموزش از راه دور و رضایت از زندگی تحصیلی دارد [26]، تا حدی همسو است. همچنین نتایج تحقیق حمیده که به بررسی کیفیت زندگی حرفه‌ای در بین دانشجویان پرستاری پرداخته است [9] و صدوقی که در طی پژوهش خود بیان کرد کاهش کیفیت زندگی دانشجویان دانشکده پرستاری، خودکارآمدی تحصیلی آن‌ها را کاهش خواهد داد، اما سطح خودکارآمدی بالا، افراد را قادر می‌سازد تا اصول و باورهای خود را درمورد کیفیت زندگی توسعه دهند و دست از تلاش برندارند و در صورت مواجهه با مشکلات تحصیلی به دنبال راه‌حل‌های مناسبی برای آن بگردند [15] تا حدی با نتیجه به‌دست‌آمده هم‌ر‌استاست. براساس تعریف این پژوهش کیفیت زندگی دانشگاهی احساس رضایت دانشجو از کلیت زندگی دانشگاهی است.
از‌آنجا‌که رضایت از بخشی از زندگی می‌تواند به همه بخش‌های زندگی انتقال پیدا کند، در تبیین این یافته پژوهش می‌توان گفت دانشجویان دانشکده پرستاری با عواملی همچون خستگی، شیفت‌های طولانی کاری، سختی کار، ساعات نامنظم کاری و موقعیت‌های پیچیده، استرس‌زا و مبتنی بر تمرین‌های مکرر بالینی در موقعیت‌های حساس واقعی روبه‌رو هستند و زمانی که محیط تحصیل از افراد تقاضای بیش از حد دارد، فرد ممکن است دچار نوعی بی‌توجهی نسبت به خود و درگیری زیاد در تحصیل شود و این نوع زندگی تحصیلی در محیط روان‌شناختی ناسالم به عدم رضایت از زندگی تحصیلی و رشد‌نایافتگی و نوعی درک منفی از کار و محیط و در‌نهایت به کاهش کیفیت زندگی دانشگاهی منجر می‌شود و از‌آنجا‌که خودکارآمدی تحصیلی بر درک فرد از مهارت‌ها و توانایی‌هایش در انجام موفقیت‌آمیز امور تأکید دارد، ارتقای سطح خودکارآمدی دانشجویان به افزایش سطح کیفیت و رضایت از زندگی دانشگاهی منجر خواهد شد.
یافته‌های دیگر این پژوهش نشان داد خودکارآمدی توسط ابعاد کیفیت زندگی، ازجمله کیفیت تدریس و استاد، محیط کلاس، تنوع فرهنگی دانشگاه و دانشکده، امکانات درمانی، امکانات بهداشت و محیط دانشگاه، خدمات ورزش، تفریح و رفاه و کتابخانه دانشگاه و دانشکده پیش‌بینی می‌شود. در تبیین این دستاورد پژوهش می‌توان اذعان کرد:
از‌آنجا‌که استاد در کلاس به‌عنوان الگوی دانشجویان به رفتارهایی مناسب دست می‌زند و با به‌کارگیری شیوه‌های آموزشی مناسب و مدیریت درست در کلاس، جو مناسبی برای تعاملات مثبت بین خود و شاگردان در کلاس ایجاد می‌کند. دانشجویان با درک این موضوع، انگیزه‌های لازم را برای به‌کارگیری راهبردهایی برای بهبود وضعیت کلاسی و تحصیلی خود پیدا می‌کنند.
از طرفی دیگر با کیفی‌سازی تدریس، انگیزش و سطح پیشرفت تحصیلی دانشجویان به مراتب ارتقا یافته و این افزایش انگیزه در بین دانشجویان و پیشرفت تحصیلی بالا، خود می‌تواند مبنایی برای ارتقای خودکارآمدی آنان باشد. همچنین دانشجویانی که ادراک مثبتی از محیط کلاس خود دارند، عملکرد بهتر و نگرش‌های مثبت‌تری به آموخته‌های خود دارند. باتوجهبه اینکه تعامل میان دانشجویان و آموزش در محیط دانشگاه و کلاس درس رخ می‌دهد، رضایت از محیط در افزایش سطح یادگیری بسیار مؤثر است و این خودکارآمدی تحصیلی را به دنبال خواهد داشت. در محیط دانشگاه داﻧﺸﺠﻮیﺎن ﺑﺎ ﻣﺸﺎهده اﻓﺮاد ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎ نگرش‌ها، اﻧﺪیﺸﻪها و رﻓﺘﺎر‌های ﻣﺘﻔﺎوت، خودشان را برای انجام تکالیف آماده می‌کنند و خودکارآمدی‌شان را تقویت می‌کنند.
این نتیجه با پژوهش افرند خلیل آباد که نتایج آن حاکی از این است که بین مؤلفه‌های محیط آموزشی و خودکارآمدی تحصیلی دانش‌آموزان رابطه مثبت و معنی‌داری وجود دارد [27]. همچنین با پژوهش شنیاوو که مشخص کرد بین سبک و محیط پرورش از‌طریق خودکارآمدی و انگیزه تحصیلی رابطه معناداری وجود دارد [28] هم‌راستا است. در بررسی رابطه معنادار خودکارآمدی و خدمات ورزشی و رفاهی می‌توان گفت یکی از شیوه‌های افزایش خودکارآمدی تحصیلی این است که ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ جسمی ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن اﻧﺮژی و ﺳﻄﺢ سلامتی میﺗﻮاﻧﺪ باعث شود دانشجویان ﻧﺴﺒﺖ به ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪی ﺧﻮد باورهای مثبتی داشته باشند و در نتیجه ﺧﻮدﻛﺎرآﻣﺪی تحصیلی آن‌ها افزایش یابد.
باتوجهبه اینکه محیط آموزشی آغاز فعالیت اجتماعی دانشجویان در محیط دانشگاه است. بنابراین امکانات و بهداشت محیط دانشگاه در ایجاد انگیزش تحصیلی دانشجویان، نقش مهمی دارد و انگیزش تحصیلی می‌تواند سبب خودکارآمدی دانشجو شود.بنابراین باید مسئولین دانشکده پرستاری در حوزه‌های آموزش، پژوهش و مدیریت پرستاری به بهداشت محیط آموزشی و امکانات درمانی و تأثیر آن در انگیزش پرستاری توجه کنند. همچنین استفاده مناسب از کتابخانه، به‌ویژه کتابخانه‌های دانشگاهی نقش بسیار مهمی در ارتقای کیفیت آموزش و پژوهش دارد و برای برخی از دانشجویان، کتابخانه دانشگاهی محل امنی برای انجام تحقیق و مطالعه به حساب می‌آید، همچنین انجام مطلوب و به‌موقع تحقیقات و مطالعات دانشجو به افزایش یادگیری و در نتیجه خودکارآمدی تحصیلی او منجر خواهد شد. بنابراین بها دادن به سواد اطلاعاتی دانشجویان و کتابخانه در دانشگاه باید مورد توجه اساتید قرار گیرد. این یافته‌ها با پژوهش سید نظرلو [21] و شریفی‌فرد [17] تا حدی هم‌راستا است.
یافته‌ها همچنین نشان داد رابطه آماری معناداری بین خودکارآمدی تحصیلی با کیفیت خوابگاه دانشجویی، برنامه‌های مذهبی و فرهنگی، چشم‌انداز و آینده شغلی، دانشگاه و رشته تحصیلی، امکانات حمل‌و‌نقل، خدمات ارتباطی، تسهیلات اعطایی عملکرد و رفاهی دانشگاه و معاشرت با دوستان/دانشگاه، براساس آزمون رگرسیون ندارد. این یافته با پژوهش‌های عبدالله، حمیده و شریفی‌فرد هم‌راستا نیست؛ آنان اذعان می‌کنند کیفیت و امکانات خوابگاه دانشجویی، برگزاری مراسم مذهبی و فرهنگی به‌طور خلاقانه در محیط دانشگاه، تحصیل دانشجویان پرستاری در محیط عملی و بالینی و عوامل محیطی تقویت‌کننده مهارت دانشجویان می‌تواند آنان را به مهارت‌های شغلی و استخدام‌پذیری بهتری مجهز کند [9، 12، 17].
از طرفی با نتایج پژوهش شریفی‌فرد که بیان می‌کند عدم علاقه دانشجو به رشته دانشگاهی خود و عدم توجه هنگام حضور در کلاس درس می‌تواند به کمبود انرژی، اشتیاق و توجه دانشجویان منجر شود و حتی آنان را از حضور در بعضی از کلاس‌ها منصرف کند، همسو است [17]. و نتایج این پژوهش با نتایج پژوهش یی که نشان داد احساس تعلق به دوستان بر خودکارآمدی تحصیلی، سرسختی تحصیلی و درگیری عاطفی دانشجویان تحصیلات تکمیلی تأثیر دارد ناهمسو است [29].
نتیجه‌گیری
باتوجهبه نتایج تحقیق و با نظر به اینکه ارتقای خودکارآمدی و کیفیت زندگی دانشجویان پرستاری می‌تواند موجب تصمیم‌گیری‌های بالینی کارا، عملکرد بهتر و مراقبت با‌کیفیت‌تری شود، مدیران سیستم درمانی‌بهداشتی بهتر است در برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم‌گیری‌ها عوامل فردی و سازمانی مؤثر بر خودکارآمدی را مد‌نظر داشته باشند و در راستای افزایش هر‌چه بیشتر آن تلاش کنند و با ایجاد برنامه‌های مؤثر و کارآمد در جهت افزایش کیفیت زندگی دانشجویان تلاش کنند.
ازجمله محدودیت‌های پژوهش حاضر این است که بر روی دانشجویان دانشکده پرستاری دانشگاه علوم‌پزشکی گناباد اجرا شد که جمعیت خاص و همگن بودند. بنابراین تعمیم نتایج حاصل از آن به جوامع دیگر نیازمند مطالعات بیشتر است. همچنین مقطعی بودن اجرای پژوهش و بررسی کیفیت زندگی دانشگاهی با سایر مؤلفه‌های دخیل در امور تحصیلی که می‌تواند محرک مطالعات آینده باشد ازجمله نقاط قوت این پژوهش است.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
جهت رعایت ملاحظات اخلاقی، پژوهشگر ضمن توضیح اهداف و روش پژوهش، رضایت آگاهانه را از دانشجویان کسب کرد و به گروه نمونه اطمینان داده شد که اطلاعات آنان محرمانه باقی خواهد ماند. همچنین قبل از ارائه پرسش‌نامه‌ها، با بیان توضیحات روشن، اطلاعات مربوط به پژوهش به اطلاع دانشجویان رسید، دانشجویان پرسش‌نامه‌ها را جواب و همان موقع تحویل پژوهشگر دادند. این مطالعه دارای تأییدیه اخلاقی به شماره IR.GMU. REC.1402.111 از کمیته اخلاق پژوهش دانشگاه علوم‌پزشکی گناباد است.
حامی مالی
این پژوهش از سوی مرکز تحقیقات پرستاری دانشگاه علوم‌پزشکی گناباد حامیت مالی شده است.
مشارکت نویسندگان
مقدمه، بیان مسئله، بحث و نتیجه‌گیری و جمع‌آوری‌داده‌ها: اسما ابراهیمیان و صدیقه داوری؛ انتخاب موضوع و تحلیل داده‌ها: علی اکبر عجم.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
پژوهشگران از همه دانشجویان و کارکنان دانشکده پرستاری دانشگاه علوم‌پزشکی گناباد که در اجرای این پژوهش همکاری کرده‌اند، تشکر و قدردانی می‌کنند.
References
1.Memarian, H. [Internal and external assessment to improve quality in engineering education; global experiences and national efforts (Persian)]. Iran J Eng Educ. 2024; 25(Special Issue):29-55. [DOI:10.22047/ijee.2024.433170.2043]
2.Aghasi M, Rooholamin ZS. [The narratives of female students’ experience of the quality of identity changes (Persian)]. J Univ Stud. 2023; 1(3):165-88. [DOI:10.22035/jous.2023.5018.1033]
3.Saini M, Sengupta E, Singh M, Singh H, Singh J. Sustainable development goal for quality education (SDG 4): A study on SDG 4 to extract the pattern of association among the indicators of SDG 4 employing a genetic algorithm. Educ Inf Technol. 2023; 28(2):2031-69. [DOI:10.1007/s10639-022-11265-4] [PMID] [PMCID]
4.Maniee R. [An alternative approach to quality assessment in engineering education: Student engagement survey approach (Persian)]. Iran J Eng Educ. 2024; 25(Special Issue):57-76. [DOI:10.22047/ijee.2024.434787.2048]
5.Farsad Asadi F, Abolghasemi S, Shafiee Sabet M. [The effects of spiritual intelligence training on the quality of life and happiness of medical students (Persian)]. J Isfahan Med Sch. 2023; 41(727):575-83. [DOI:10.48305/jims.v41.i727.0575]
6.Alghamdi AKH, McGregor SL. Quality of academic life at the postgraduate stage: A Saudi female perspective. Int J Dr Stud. 2021; 16(1):127-47. [DOI:10.28945/4691]
7.Sinko L, Heuer B, Johnson L, Brown J, Heron K, Lehigh M, Gresko S, Dickey S, Teichman B, Schroeder K. Building a culture of healing to support nurse faculty and staff well-being in the aftermath of COVID-19. Nurs Open. 2023; 10(5):2700-2. [DOI:10.1002/nop2.1584] [PMID] [PMCID]
8.Liu Y, Wang L, Shao H, Han P, Jiang J, Duan X. Nursing students' experience during their practicum in an intensive care unit: A qualitative meta-synthesis. Front Public Health. 2022; 10:974244. [DOI:10.3389/fpubh.2022.974244] [PMID] [PMCID]
9.Hamaideh SH, Khait AA, Al-Modallal H, Masa’deh R, Hamdan-Mansour A. Professional quality of life among undergraduate nursing students: Differences and predictors. Teach Learn Nurs. 2023; 18(2):269-75. [DOI:10.1016/j.teln.2022.07.001]
10.Salmani N, Kahrizsangi MB, Kafi F. [Study of lifestyle during Covid-19 Epidemic in nursing students of yazd shahid sadoughi university of medical sciences in 2020 (Persian)]. J Shahid Sadoughi Univ Med Sci. 2022; 30(2):4565-75. [DOI:10.18502/ssu.v30i2.9278]
11.Pahlevankashi M, Gharechahi M, Fahimian A, Babazadeh S, Namaei Ghasemi S. [Evaluation of the quality of life of dental students in mashhad university during Covid-19 pandemic by standard WHOQOL-BREF questionnaire (Persian)]. J Mashhad Dent Sch. 2024; 48(1):487-97. [DOI:10.22038/jmds.2023.23591]
12.Leong Bin Abdullah MFI, Mansor NS, Mohamad MA, Teoh SH. Quality of life and associated factors among university students during the COVID-19 pandemic: A cross-sectional study. BMJ Open. 2021; 11(10):e048446. [DOI:10.1136/bmjopen-2020-048446] [PMID] [PMCID]
13.Jang SJ, Lee H. Social jetlag and quality of life among nursing students during the COVID-19 pandemic: a cross-sectional study. BMC nursing. 2023; 22(1):61. [DOI:10.1186/s12912-023-01223-x] [PMID] [PMCID]
14.Mikkelsen HT, Haraldstad K, Helseth S, Skarstein S, Småstuen MC, Rohde G. Health-related quality of life is strongly associated with self-efficacy, self-esteem, loneliness, and stress in 14-15-year-old adolescents: A cross-sectional study. Health Qual Life Outcomes. 2020; 18(1):352. [DOI:10.1186/s12955-020-01585-9] [PMID] [PMCID]
15.Sadoughi M, Eskandari N. [Predicting medical students› academic burnout based on academic self-efficacy: The mediating role of academic grit (Persian)]. Iran J Med Educ. 2023; 23(0):105-14. [DOI:10.48305/23.0.105]
16.Kamyabi M, Nekooie M, Hajipoor Abaei N, Bahreini Zade A. [Designing a model of academic procrastination based on self-efficacy and perfectionism in Kerman Islamic Azad University psychology students in the academic year 2022-2023 with the mediating role of metacognitive beliefs: A descriptive study (Persian)]. J Rafsanjan Univ Med Sci. 2024; 22(12):1259-78. [DOI:10.61186/jrums.22.12.1259]
17.Sharififard F, Haji Mohammad Hoseini M, Farsi M, Mehdipour A, Tahmasebi F, Heidarpoor A. [Investigating the relationship between burnout education with self-efficacy and academic motivation of students (Persian)]. Res Med Educ. 2023; 15(2):5-14. [Link]
18.Wang L, Yu Z. Gender-moderated effects of academic self-concept on achievement, motivation, performance, and self-efficacy: A systematic review. Front Psychol. 2023; 14:1136141. [DOI:10.3389/fpsyg.2023.1136141] [PMID] [PMCID]
19.Warshawski S. Academic self-efficacy, resilience and social support among first-year Israeli nursing students learning in online environments during COVID-19 pandemic. Nurse Educ Today. 2022; 110:105267. [DOI:10.1016/j.nedt.2022.105267] [PMID] [PMCID]
20.Honicke T, Broadbent J, Fuller-Tyszkiewicz M. The self-efficacy and academic performance reciprocal relationship: The influence of task difficulty and baseline achievement on learner trajectory. High Educ Res Dev. 2023; 42(8):1936-53. [DOI:10.1080/07294360.2023.2197194]
21.Seyed Nazarloo ST, Tahmasebzadeh Sheikhlar D, Ghaderi S, Mohammadi Poya S. [The relationship between educational interaction and academic satisfaction with student self-efficacy (Persian)]. Iran J Eng Educ. 2022; 24(93):87-104. [DOI:10.22047/ijee.2022.321878.1875]
22.Basharpoor S, Einy S. [Developing a causal model of academic adjustment of Students with learning disabilities based on academic self-efficacy and academic eagerness: The mediating role of the academic resilience. J Learn Disabil. 2023; 12(2):18-33. [DOI:10.22098/jld.2022.7608.1814]
23.Meng Q, Zhang Q. The influence of academic self-efficacy on university students› academic performance: The mediating effect of academic engagement. Sustainability. 2023; 15(7):5767. [DOI:10.3390/su15075767]
24.Mahdi R. [The quality of college life from viewpoint of native and non-native students of Tehrans public universities (Persian)]. J Iran Cult Res. 2016; 9(2):49-73. [DOI:10.22035/ijcr.2016.307]
25.Saadat S, Asghari F, Jazayeri R. [The relationship between academic self-efficacy with perceived stress, coping strategies and perceived social support among students of University of Guilan (Persian)]. Iran J Med Educ. 2015; 15:67-78. [Link]
26.Koca F, Kılıç S, Dadandı İ. Attitudes towards distance education and academic life satisfaction: the mediation role of academic self-efficacy and moderator role of gender. Tech Know Learn. 2023; 23:1–22. [DOI:10.1007/s10758-023-09645-x] [PMCID]
27.Afrand Khalil Abad F, Habib F, Habib F. [Determining the role of physical components of educational environment in motivation towards learning among sixth-grade students in Tehran city (Persian)]. Armanshahr Arch Urban Dev. 2024; 16(45): 137-45. [DOI:10.22034/aaud.2023.364524.2726]
28.Shengyao Y, Salarzadeh Jenatabadi H, Mengshi Y, Minqin C, Xuefen L, Mustafa Z. Academic resilience, self-efficacy, and motivation: The role of parenting style. Sci Rep. 2024; 14(1):5571. [DOI:10.1038/s41598-024-55530-7] [PMID] [PMCID]
2.Aghasi M, Rooholamin ZS. [The narratives of female students’ experience of the quality of identity changes (Persian)]. J Univ Stud. 2023; 1(3):165-88. [DOI:10.22035/jous.2023.5018.1033]
3.Saini M, Sengupta E, Singh M, Singh H, Singh J. Sustainable development goal for quality education (SDG 4): A study on SDG 4 to extract the pattern of association among the indicators of SDG 4 employing a genetic algorithm. Educ Inf Technol. 2023; 28(2):2031-69. [DOI:10.1007/s10639-022-11265-4] [PMID] [PMCID]
4.Maniee R. [An alternative approach to quality assessment in engineering education: Student engagement survey approach (Persian)]. Iran J Eng Educ. 2024; 25(Special Issue):57-76. [DOI:10.22047/ijee.2024.434787.2048]
5.Farsad Asadi F, Abolghasemi S, Shafiee Sabet M. [The effects of spiritual intelligence training on the quality of life and happiness of medical students (Persian)]. J Isfahan Med Sch. 2023; 41(727):575-83. [DOI:10.48305/jims.v41.i727.0575]
6.Alghamdi AKH, McGregor SL. Quality of academic life at the postgraduate stage: A Saudi female perspective. Int J Dr Stud. 2021; 16(1):127-47. [DOI:10.28945/4691]
7.Sinko L, Heuer B, Johnson L, Brown J, Heron K, Lehigh M, Gresko S, Dickey S, Teichman B, Schroeder K. Building a culture of healing to support nurse faculty and staff well-being in the aftermath of COVID-19. Nurs Open. 2023; 10(5):2700-2. [DOI:10.1002/nop2.1584] [PMID] [PMCID]
8.Liu Y, Wang L, Shao H, Han P, Jiang J, Duan X. Nursing students' experience during their practicum in an intensive care unit: A qualitative meta-synthesis. Front Public Health. 2022; 10:974244. [DOI:10.3389/fpubh.2022.974244] [PMID] [PMCID]
9.Hamaideh SH, Khait AA, Al-Modallal H, Masa’deh R, Hamdan-Mansour A. Professional quality of life among undergraduate nursing students: Differences and predictors. Teach Learn Nurs. 2023; 18(2):269-75. [DOI:10.1016/j.teln.2022.07.001]
10.Salmani N, Kahrizsangi MB, Kafi F. [Study of lifestyle during Covid-19 Epidemic in nursing students of yazd shahid sadoughi university of medical sciences in 2020 (Persian)]. J Shahid Sadoughi Univ Med Sci. 2022; 30(2):4565-75. [DOI:10.18502/ssu.v30i2.9278]
11.Pahlevankashi M, Gharechahi M, Fahimian A, Babazadeh S, Namaei Ghasemi S. [Evaluation of the quality of life of dental students in mashhad university during Covid-19 pandemic by standard WHOQOL-BREF questionnaire (Persian)]. J Mashhad Dent Sch. 2024; 48(1):487-97. [DOI:10.22038/jmds.2023.23591]
12.Leong Bin Abdullah MFI, Mansor NS, Mohamad MA, Teoh SH. Quality of life and associated factors among university students during the COVID-19 pandemic: A cross-sectional study. BMJ Open. 2021; 11(10):e048446. [DOI:10.1136/bmjopen-2020-048446] [PMID] [PMCID]
13.Jang SJ, Lee H. Social jetlag and quality of life among nursing students during the COVID-19 pandemic: a cross-sectional study. BMC nursing. 2023; 22(1):61. [DOI:10.1186/s12912-023-01223-x] [PMID] [PMCID]
14.Mikkelsen HT, Haraldstad K, Helseth S, Skarstein S, Småstuen MC, Rohde G. Health-related quality of life is strongly associated with self-efficacy, self-esteem, loneliness, and stress in 14-15-year-old adolescents: A cross-sectional study. Health Qual Life Outcomes. 2020; 18(1):352. [DOI:10.1186/s12955-020-01585-9] [PMID] [PMCID]
15.Sadoughi M, Eskandari N. [Predicting medical students› academic burnout based on academic self-efficacy: The mediating role of academic grit (Persian)]. Iran J Med Educ. 2023; 23(0):105-14. [DOI:10.48305/23.0.105]
16.Kamyabi M, Nekooie M, Hajipoor Abaei N, Bahreini Zade A. [Designing a model of academic procrastination based on self-efficacy and perfectionism in Kerman Islamic Azad University psychology students in the academic year 2022-2023 with the mediating role of metacognitive beliefs: A descriptive study (Persian)]. J Rafsanjan Univ Med Sci. 2024; 22(12):1259-78. [DOI:10.61186/jrums.22.12.1259]
17.Sharififard F, Haji Mohammad Hoseini M, Farsi M, Mehdipour A, Tahmasebi F, Heidarpoor A. [Investigating the relationship between burnout education with self-efficacy and academic motivation of students (Persian)]. Res Med Educ. 2023; 15(2):5-14. [Link]
18.Wang L, Yu Z. Gender-moderated effects of academic self-concept on achievement, motivation, performance, and self-efficacy: A systematic review. Front Psychol. 2023; 14:1136141. [DOI:10.3389/fpsyg.2023.1136141] [PMID] [PMCID]
19.Warshawski S. Academic self-efficacy, resilience and social support among first-year Israeli nursing students learning in online environments during COVID-19 pandemic. Nurse Educ Today. 2022; 110:105267. [DOI:10.1016/j.nedt.2022.105267] [PMID] [PMCID]
20.Honicke T, Broadbent J, Fuller-Tyszkiewicz M. The self-efficacy and academic performance reciprocal relationship: The influence of task difficulty and baseline achievement on learner trajectory. High Educ Res Dev. 2023; 42(8):1936-53. [DOI:10.1080/07294360.2023.2197194]
21.Seyed Nazarloo ST, Tahmasebzadeh Sheikhlar D, Ghaderi S, Mohammadi Poya S. [The relationship between educational interaction and academic satisfaction with student self-efficacy (Persian)]. Iran J Eng Educ. 2022; 24(93):87-104. [DOI:10.22047/ijee.2022.321878.1875]
22.Basharpoor S, Einy S. [Developing a causal model of academic adjustment of Students with learning disabilities based on academic self-efficacy and academic eagerness: The mediating role of the academic resilience. J Learn Disabil. 2023; 12(2):18-33. [DOI:10.22098/jld.2022.7608.1814]
23.Meng Q, Zhang Q. The influence of academic self-efficacy on university students› academic performance: The mediating effect of academic engagement. Sustainability. 2023; 15(7):5767. [DOI:10.3390/su15075767]
24.Mahdi R. [The quality of college life from viewpoint of native and non-native students of Tehrans public universities (Persian)]. J Iran Cult Res. 2016; 9(2):49-73. [DOI:10.22035/ijcr.2016.307]
25.Saadat S, Asghari F, Jazayeri R. [The relationship between academic self-efficacy with perceived stress, coping strategies and perceived social support among students of University of Guilan (Persian)]. Iran J Med Educ. 2015; 15:67-78. [Link]
26.Koca F, Kılıç S, Dadandı İ. Attitudes towards distance education and academic life satisfaction: the mediation role of academic self-efficacy and moderator role of gender. Tech Know Learn. 2023; 23:1–22. [DOI:10.1007/s10758-023-09645-x] [PMCID]
27.Afrand Khalil Abad F, Habib F, Habib F. [Determining the role of physical components of educational environment in motivation towards learning among sixth-grade students in Tehran city (Persian)]. Armanshahr Arch Urban Dev. 2024; 16(45): 137-45. [DOI:10.22034/aaud.2023.364524.2726]
28.Shengyao Y, Salarzadeh Jenatabadi H, Mengshi Y, Minqin C, Xuefen L, Mustafa Z. Academic resilience, self-efficacy, and motivation: The role of parenting style. Sci Rep. 2024; 14(1):5571. [DOI:10.1038/s41598-024-55530-7] [PMID] [PMCID]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
کلیه حقوق این وب سایت متعلق به راهبردهای توسعه در آموزش پزشکی می باشد.
طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق
© 2025 CC BY-NC 4.0 | Development Strategies in Medical Education
Designed & Developed by : Yektaweb
