راهبردهای توسعه در آموزش پزشکی

مقدمه 
تربیت نیروی انسانی در رشته‌های علوم‌پزشکی یکی از وظایف مهم آموزش عالی است که منجر به تأمین حفظ و ارتقای سلامت جامعه می‌شود [1]. برای این منظور به‌کارگیری شیوه آموزشی مناسب و تأمین تجهیزات آموزشی ضروری است. در این راستا نقش دانشگاه‌ها در بهره‌وری و اثربخشی شیوه‌های گوناگون حل مشکلات سلامت جامعه را نمی‌توان نادیده گرفت [2]. 
آموزش در رشته دندانپزشکی، واحدهای عملی و بالینی زیادی دارد که در آن‌ها باید به یادگیری مهارت‌های گسترده توجه خاصی کرد. آموزش دندانپزشکی فرایندی پویاست که در آن دانشجویان، با حضور بر بالین بیمار و در تعامل با مربی و محیط، تجربیات و مفاهیم آموخته‌شده را به‌طور عملی به کار می‌‏گیرند. از‌آنجایی‌که عواملی همچون دانشجو، مربی، کارمندان بالینی و محیط درمان بر نتایج یادگیری تأثیر می‌گذارد، برای اطمینان از مفید بودن آموزش، این عوامل باید مورد ارزشیابی قرار گیرند [3]. در سال‌های اخیر اعتبارسنجی مؤسسات آموزشی و بیمارستان‌ها توجهات زیادی را در کشورهای مختلف برای تضمین کیفیت آموزش پزشکی به خود جلب کرده است [4]. خودارزیابی در سازمان راه‌حلی کلیدی برای بهبود عملکرد در سازمان و ارتقای فرایندهای دانشگاهی است [5]. 
ارزیابی درونی می‌تواند به‌عنوان یک رویکرد مناسب در ارزیابی برنامه آموزشی بخش‌ها، گروه‌ها یا دانشکده مورد استفاده قرار گیرد. در‌واقع توسعه دانشگاهی را نمی‌توان بدون درک از کیفیت وضعیت محیط درونی و بیرونی، برنامه‌ریزی کرد. همچنین قدرت تشخیص برنامه‌ریزان و مدیران از وضعیت گروه‌های آموزشی دانشکده خود، که یکی از مهم‌ترین اجزای سیستم دانشگاهی محسوب می‌شوند، متکی به فرایند ارزیابی و ارزیابی درونی گروه‌های آموزشی است [6].
در مرحله دوم اعتبارسنجی، از ارزیابی بیرونی با استفاده از گزارش ارزیابی درونی، برای رتبه‌بندی واحدهای آموزشی با 2 هدف بهبود کیفیت و پاسخ‌گویی به افراد ذی‌ربط استفاده می‌‍‌شود. ارزیابی برونی در نظام‌های آموزش عالی در 3 سطح دانشگاه، دانشکده و گروه آموزشی انجام می‌شود [7]. به نظر توماس اعتبارسنجی نقش‌های زیر را در دانشگاه ایفا می‌کند:
تشریح و رسیدگی به میزان دستیابی دانشگاه‌ها به استانداردهای مورد‌نظر، مشارکت اعضای هیئت‌علمی و دانشجویان در سنجش کیفیت نظام، کمک به دانشگاه برای ایجاد معیارهای مورد‌قبول و با‌کیفیت، تحریک دانشگاه برای رشد و بهبود استانداردهای کیفی و مشارکت همه‌جانبه‌ اعضای دانشگاه در فرایند ارزیابی آموزشی. تقاضا برای ارزیابی کیفیت و فرایندهای تضمین کیفیت در حال افزایش است [8]. یکی از سیستم‌های ارزیابی در کشور، اعتبارسنجی است. در‌واقع، با استفاده از ساز‌و‌کار اعتبارسنجی، وضعیت دانشگاه‌های علوم‌پزشکی از‌نظر وضعیت آموزشی، پژوهشی و خدماتی به لحاظ کمی و کیفی مشخص می‌شود و بر‌اساس آن توصیه‌های اصلاحی مطرح می‌شود. پیش‌شرط اساسی به‌کارگیری این ساز‌و‌کار، وجود استانداردهای از پیش تعیین‌شده است که نشان‌دهنده‌ سطح انتظارات صاحب‌نظران آموزشی از ملزومات برنامه‌های آموزشی و شرایط این برنامه‌هاست و کیفیت بر‌اساس آن‌ها سنجیده می‌شود [9]. با‌توجه‌به مؤثر بودن عوامل متعدد بر کیفیت یادگیری و آموزش، لازم است وضعیت گروه‌های آموزشی از‌نظر آموزش، پژوهش و ارائه خدمات مورد خودارزیابی قرار گیرد. بنابراین پژوهش حاضر با هدف ارزیابی درونی گروه‌های آموزشی دانشکده دندانپزشکی رفسنجان در سال تحصیلی 1400 - 1401 با استفاده از الگوی اعتبارسنجی انجام شد. هدف از انجام ارزیابی در این دانشکده‌ این است که دست اندرکاران آموزشی نسبت به اهداف گروه آگاهی بیشتری به دست آورند و بر‌اساس آن به برنامه‌ریزی برای فعالیت‌های آینده به‌منظور بهبود کیفیت بپردازند.

مواد و روش‌ها

پژوهش حاضر مطالعه‌ای توصیفی‌تحلیلی است که به روش مقطعی در سال 1400 در دانشکده دندانپزشکی رفسنجان به‌صورت ارزیابی درونی انجام شد. جامعه پژوهش گروه‌های آموزشی و بخش‌های بالینی دانشکده دندانپزشکی رفسنجان (پروتز، اندودانتیکس، دندانپزشکی ترمیمی، دندانپزشکی کودکان، جراحی، بیماری‌های دهان، ارتودنتیکس، رادیولوژی و پریوانتیکس) بودند که توسط مدیر گروه، اعضای هیئت‌علمی، دانشجویان و بیماران مراجعه‌کننده به هر‌یک از بخش‌های درمانی مورد بررسی قرار گرفتند. معیار‌های ورود: رضایت افراد، اساتیدی که در زمان انجام پژوهش در دانشکده فعالیت آموزشی و پژوهشی داشتند، دانشجویان بعد از علوم پایه که واحد عملی اخذ کرده بودند و تمام بیمارانی که در زمان انجام پژوهش به بخش‌های بالینی دانشکده مراجعه داشتند. افرادی که رضایت برای شرکت در مطالعه نداشتند، اساتیدی که مأمور بودند یا مرخصی طولانی‌مدت داشتند و دانشجویان قبل از علوم پایه از مطالعه خارج شدند. این پژوهش با کد اخلاق IR.RUMS.REC.1400.240 در دانشگاه علوم‌پزشکی رفسنجان تأیید و برای جمع‌آوری داده‌ها، اصول اخلاق پژوهش شامل محرمانگی و کسب اجازه از دانشکده و شورای اخلاق دانشگاه رعایت شد.
ارزیابی درونی برای مشخص شدن وضعیت موجود کاربرد دارد. بر‌اساس ارزیابی درونی الگوی اعتبارسنجی اقداماتی به شرح زیر صورت گرفت: 
تعیین استانداردها برای هر‌یک از ملاک‌ها، گردآوری داده‌های مورد‌نیاز درباره ملاک‌ها، تعیین اهمیت هر‌یک از عوامل و اجزای نظام مورد‌ارزشیابی، تحلیل داده‌های گردآوری‌شده و گزارش آن‌ها و قضاوت درباره نقاط قوت و ضعف نظام آموزشی [10]. ارزیابی درونی شامل درون‌داد (مدیریت و سازماندهی)، فرایند (فرایند یاددهی و یادگیری، دوره‌های آموزشی مورداجرا) و برون‌داد نظام آموزشی (وضعیت یادگیرندگان و میزان فعالیت‌های پژوهشی) است. در دانشگاه‌های علوم‌پزشکی علاوه بر عوامل مذکور، پیامدها قضاوت می‌شوند تا آثار برون‌داد نظام در جامعه مورد توجه قرار گیرد و رضایت بیماران یکی از پیامدهاست [7]. 
برای جمع‌آوری اطلاعات از 2 روش استفاده ‌شد. در روش اول مصاحبه با مدیران گروه‌های آموزشی و اعضای هیئت‌علمی و مطالعه اسناد، مدارک و آمار فعالیت‌های پژوهشی اعضای هیئت‌علمی انجام شد. بدین‌منظور چک‌لیستی با‌ 25 سؤال در 3 حیطه مدیریت و سازماندهی، فعالیت آموزشی و رشد حرفه‌ای طراحی شد و اطلاعات گروه‌های آموزشی در حوزه‌های مدیریت و سازماندهی، آموزشی، پژوهشی و رشد حرفه‌ای با مراجعه به هر‌یک از اعضای هیئت‌علمی گروه‌های آموزشی موردمطالعه جمع‌آوری و ثبت شد. تجزیه‌و‌تحلیل آماری به‌صورت میانگین و انحراف معیار گزارش شد. میزان مطلوبیت مؤلفه‌های مدیریت و سازماندهی، فعالیت آموزشی و رشد حرفه‌ای، بر‌اساس نمره به ترتیب زیر طبقه‌بندی شد: 
میانگین بالاتر از 2/4 مطلوب و میانگین بین 1/8 تا 2/39 نسبتاً مطلوب و میانگین کمتر از 1/8 نامطلوب بود. در بعد پژوهشی تعداد مقالات، طرح‌های پژوهشی و پایان‌نامه‌های هر گروه آموزشی در 3 سال گذشته از‌طریق سامانه علم‌سنجی و سامانه پژوهان محاسبه و بر‌اساس درصد به ترتیب بالاتر از 80 درصد مطلوب، نسبتاً مطلوب در بازه 60 تا 80 و نمرات کمتر از 60 درصد به‌عنوان نامطلوب گزارش شد.‌ 
روش دوم نظرسنجی از دانشجویان و بیماران بود. دانشجویانی که در بخش فعالیت می‌کردند، 150 نفر بودند که بر‌اساس جدول مورگان 108 نفر به‌عنوان جامعه آماری انتخاب شدند و 97 نفر پرسش‌نامه‌ها را برگرداند. برای نظرسنجی از دانشجویان از پرسش‌نامه صنعت‌خانی [11] استفاده شد که روایی آن مورد تأیید قرار گرفته بود و پایایی آن با آزمون آلفای کرونباخ 0/984 به دست آمد. پرسش‌نامه شامل 14 سؤال در‌مورد گروه‌های آموزشی دانشکده در مقیاس لیکرت (خیلی ضعیف نمره 1، ضعیف نمره 2، متوسط نمره 3، خوب نمره 4 و خیلی خوب نمره 5) و اطلاعات جمعیت‌شناختی شامل سن، جنسیت و سال ورود به دانشگاه بود. 
برای نظرسنجی از بیماران از پرسش‌نامه تهیه‌شده در دانشکده دندانپزشکی اصفهان [12] که روایی آن مورد تأیید قرار گرفته بود و پایایی آن با آزمون آلفای کرونباخ 0/953 به دست آمد، استفاده شد. در هر بخش40 تا 45 پرسش‌نامه یکسان در اختیار بیماران قرار گرفت. پرسش‌نامه شامل 2 بخش جمعیت‌شناختی (سن، جنسیت و بخشی که درمان صورت گرفته است) و 35 سؤال اختصاصی در 4 حیطه کیفیت خدمات (12 سؤال)، دسترسی (10 سؤال)، تسهیلات (6 سؤال)، عوامل بین‌فردی (7 سؤال، شامل روابط کارکنان با بیماران و عوامل مرتبط با آن) بود. سؤالات رضایتمندی بیماران با مقیاس لیکرت پنج‌گانه، نمره‌دهی شد (خیلی راضی نمره 5، راضی نمره 4، نمی‌دانم نمره 3، ناراضی نمره 2، خیلی ناراضی نمره 1). به‌منظور مقایسه نمره رضایتمندی، نمره‌ها بر‌اساس درصد محاسبه شدند. نمره رضایتمندی مطلوب در محدوده 80 تا 100، رضایتمندی نسبتاً مطلوب در بازه 60 تا 80 و نمرات کمتر از 60 به‌عنوان عدم ‌رضایت در نظر گرفته شد. داده‌ها پس از جمع‌آوری، جهت تجزیه‌و‌تحلیل وارد نرم‌افزار SPSS نسخه 22 (IBM، نیویورک، آمریکا) شدند. برای توصیف داده‌ها از آمار توصیفی (میانگین، انحراف معیار، درصد و فراوانی) استفاده شد. در هر سه گروه جامعه آماری با آزمون کولموگروف اسمیرنف بررسی شد و توزیع داده‌ها نرمال بود (0/05α در نظر گرفته شد.

یافته‌ها
در این مطالعه، از 27 نفر عضو هیئت‌علمی 18 نفر زن (66/7 درصد) و نه نفر مرد (33/3 درصد) با میانگین سابقه‌کار 5/35±6/44 بودند. از این تعداد 1 نفر مرتبه استادی، 1 نفر دانشیار و بقیه استادیار بودند. با آزمون آنووا بین بُعد مدیریت و سازماندهی و بُعد آموزشی تفاوت معنی‌داری در گروه‌های آموزشی نبود (جدول شماره 1).


در مطالعه حاضر 97 دانشجو شامل 32 نفر (33/7 درصد) مرد و 63 نفر زن (66/3 درصد) با میانگین سنی 1/56±23/84 شرکت داشتند. به‌طور‌کلی دانشجویان به ترتیب از بخش پروتز بیشترین رضایت و از بخش اندودانتیکس کمترین رضایت را داشتند. با‌توجه‌به درصد طبقه‌بندی انجام‌شده، میانگین بالاتر از 4 مطلوب و میانگین بین 3 تا 3/99 نسبتاً مطلوب و میانگین کمتر از 3 نامطلوب است (جدول شماره 2).


از 355 بیمار شرکت‌کننده در مطالعه حاضر 244 نفر زن (68/7 درصد) و 111 نفر مرد (31/3 درصد) با میانگین سنی 10/11±33/18 بودند. بیشترین رضایت بیماران از بخش اندودانتیکس و کمترین رضایت بیماران از بخش جراحی بود. بیشترین رضایت بیماران در بعد عوامل بین‌فردی و کمترین رضایت بیماران در بعد تسهیلات بود. با‌توجه‌به درصد طبقه‌بندی انجام‌شده، میانگین بالاتر از 4 مطلوب و میانگین بین 3 تا 3/99 نسبتاً مطلوب و میانگین کمتر از 3 نامطلوب است (جدول شماره 3). 



بحث
دانشگاه‌های علوم‌پزشکی موظف به تربیت نیروی انسانی کارآمد و توانمند برای افزایش مراقبت‌های بهداشتی و درمانی هستند و در همین راستا، انجام ارزیابی سیستم آموزش با اهمیت است. در پژوهش حاضر بیشترین میانگین در‌زمینه عملکرد اساتید به ترتیب در ابعاد مدیریت و سازماندهی، آموزشی و رشد حرفه‌ای بود. نتایج این مطالعه به تفکیک بخش‌های درمانی نشان داد در بعد مدیریت و سازماندهی بخش‌های ارتودنسی، جراحی، بیماری‌های دهان و رادیولوژی وضعیت مطلوب بود و بقیه بخش‌ها وضعیت نسبتاً مطلوب داشتند. ضرابیان و همکاران [10]، سراوانی و همکاران [13]، نجاتی‌فر و همکاران [14] و عبدانی‌پور و همکاران [15] بعد مدیریت و سازماندهی و آموزش را مطلوب ارزیابی کردند که با این مطالعه همخوانی داشت. با‌توجه‌به آیین نامه‌ها و ساختار بوروکراتیک مناسب و شفاف گروه‌های آموزشی این نتیجه قابل‌انتظار بود. در بعد آموزشی بخش‌های ارتودنسی و رادیولوژی وضعیت مطلوب، بخش پریودانتیکس نامطلوب و بقیه بخش‌ها وضعیت نسبتاً مطلوب داشتند. نتایج مطالعه ضرابیان و همکاران [10]، سراوانی و همکاران [13] و جعفری قوام‌آبادی و همکاران [16] با مطالعه حاضر هم‌خوانی نداشت، اما با مطالعه نجاتی‌فر و همکاران [14] همخوانی داشت. این تفاوت ممکن است به دلیل تیپ‌بندی دانشگاه‌های علوم‌پزشکی و تجهیزات و امکانات آنان در آموزش باشد. در ایران توسعه دانشگاه‌های علوم‌پزشکی نیازمند بهبود کمی و کیفی هستند. بنابراین وزارت بهداشت بسته‌هایی را برای نوآوری و اصلاح آموزش پزشکی در جهت کیفیت آموزش تدوین کرده است. اعتباربخشی یکی از مأموریت‌های اصلی برنامه‌های اصلاحی است تا اطمینان حاصل شود که برنامه‌های آموزشی استاندارد کیفیت را برآورده کرده‌اند [17]. 
در بعد رشد حرفه‌ای، بخش رادیولوژی وضعیت مطلوب، جراحی نسبتاً مطلوب و بقیه بخش‌ها وضعیت نامطلوب داشتند. نتایج ارزیابی درونی صادقی محلی و همکاران [18] به تفکیک حوزه‌ها نشان داد در اکثر حوزه‌ها وضعیت نسبتاً مطلوب بود. ازآنجایی‌که در مطالعه حاضر اکثریت اعضای هیئت‌علمی دوره طرح خود را می‌گذرانند و افراد جوان و کم‌تجربه هستند در برخی از ابعاد، فعالیت کمی داشتند. بنابراین می‌توان این عامل را دلیل وضعیت نسبتاً مطلوب و نامطلوب دانست.
طبق نتایج مطالعه حاضر، بیشترین رضایت دانشجویان از بخش پروتز و کمترین رضایت دانشجویان از بخش اندودانتیکس بود. وضعیت رضایت دانشجویان در همه بخش‌ها نسبتاً مطلوب بود. که با مطالعه سرشتی و همکاران [19] و ضرابیان و همکاران [10] و سراوانی و همکاران [13] همخوانی داشت، اما با مطالعه جعفری قوام آبادی و همکاران [16] همخوانی نداشت. نتایج ارزیابی درونی دانشگاه‌های بنگلادش نیز نشان داد چالش اصلی کیفیت در دانشگاه‌های این کشور محدود بودن منابع و امکانات ناکافی است [20]. ارزشیابی توسط دانشجو از روش‌های متداول و مهم در ارزیابی کیفیت خدمات آموزشی ارائه‌شده در دانشگاه است. پیامد ارزشیابی، شناخت نقاط قوت و ضعف و در‌نهایت تقویت نقاط قوت و بهبود نقاط ضعف است [21]. محیط آموزشی و نقش تجهیزات و امکانات در یادگیری بر میزان رضایت دانشجویان تأثیر می‌گذارد. تفاوت در نتایج مطالعات گوناگون می‌تواند به دلیل تفاوت محیط آموزشی و سطح امکانات و تجهیزات دانشگاه‌های مختلف باشد. درمان در دانشکده در راستای آموزش دانشجویان صورت می‌گیرد و نظارت اساتید بر عملکرد دانشجویان تأثیر می‌گذارد و باعث افزایش رضایت بیماران می‌شود.
در این مطالعه بیشترین رضایت بیماران از بخش اندودانتیکس و کمترین رضایت بیماران از بخش جراحی بود. بخش‌های اندودانتیکس، بیماری‌های دهان، کودکان و ترمیمی وضعیت مطلوب و بقیه بخش‌ها با اختلاف کمی وضعیت نسبتاً مطلوب داشتند. در مطالعه حاتمی و همکاران [22] بیماران بیشترین رضایت از بخش اندودانتیکس داشتند که با مطالعه ما همسو بود. در مطالعه حاجی صادقی و همکاران [23] بیشترین رضایت از بخش ترمیمی و کمترین از بخش رادیولوژی بود. در مطالعه قلعه و همکاران [24] بیشترین رضایت بیماران از بخش ارتودنسی و کمترین رضایت بیماران از بخش پریودانتیکس بود. در بخش جراحی به علت جمعیت زیاد بیماران و سرعت عمل و تجربه پایین دانشجویان بسیاری از افراد برای ورود به بخش در انتظار به سر می‌برند. بیشترین نارضایتی مربوط به مدت‌زمان زیاد انتظار بود. هزینه‌های پایین خدمات در دانشکده دندانپزشکی می‌تواند یک عامل انگیزشی برای انتخاب این مرکز باشد. تفاوت نتایج در این مطالعه نسبت به پژوهش‌های دیگر ممکن است به علت تفاوت در روش جمع‌آوری داده‌ها، محتوای پرسش‌نامه، عوامل مورد‌بررسی و جامعه مورد‌مطالعه، تعریف و تعیین استانداردهای متفاوت برای ارزشیابی درونی و تیپ‌های متفاوت دانشگاه‌ها باشد. از نقاط قوت این مطالعه مشخص شدن میزان رضایت دانشجویان و بیماران از بخش‌های گوناگون دانشکده است که در برنامه‌ریزی گروه‌های آموزشی باید مورد توجه قرار ‌گیرد. 

نتیجه‌گیری
ارزشیابی درونی مستمر، باعث مشخص شدن نقاط قوت و ضعف گروه‌های آموزشی می‌شود که بر‌اساس آن، برنامه‌ریزی برای رسیدن به شرایط مطلوب گروه‌ها صورت می‌گیرد. این امر باعث ارتقای حوزه‌های مختلف آموزشی و پژوهشی می‌شود. برخی گروه‌های آموزشی در حوزه‌های گوناگون وضعیت نسبتاً مطلوب و نامطلوب داشتند که برای رسیدن به شرایط استاندارد و تحقق اهداف تعیین‌شده، پیشنهاد می‌شود برنامه‌ریزی و استراتژی مناسب طراحی شود و با شناخت نقاط قوت برای بهینه‌سازی و ارتقای کیفیت آموزشی اقدام شود. مسئولین دانشکده و دانشگاه نیز باید زمینه و منابع لازم را جهت رسیدن به شرایط مطلوب فراهم کنند.
از محدودیت‌های این مطالعه عدم همکاری دانشجویان و بیماران با محققین بود. محققین با توضیح در‌مورد طرح باید رضایت آن‌ها را جلب می‌کردند. همچنین از محدودیت‌های دیگر این مطالعه احتمال خودسانسوری اساتید و عدم بیان واقعیت‌ها بود.

ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این پژوهش حاصل طرح با کد اخلاق IR.RUMS.REC.1400.240 دانشگاه علوم‌پزشکی رفسنجان است. برای جمع‌آوری داده‌ها، اصول اخلاق پژوهش شامل محرمانگی و کسب اجازه از دانشکده و شورای اخلاق دانشگاه رعایت شد.

حامی مالی
این طرح با حمایت معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم‌پزشکی رفسنجان اجرا شده است.

مشارکت نویسندگان
تمامی نویسندگان در نگارش این مقاله به یک اندازه مشارکت داشتند.

تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.

تشکر و قدردانی
محققین از همکاری معاون محترم تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم‌پزشکی رفسنجان و مسئولین و اعضای هیئت‌علمی دانشکده دندانپزشکی رفسنجان تشکر می‌کنند. 
 

References
1.Borzou SR, Oshvandi K, Cheraghi F, Moayed MS. [Comparative study of nursing PhD education system and curriculum in Iran and John Hopkins school of nursing (Persian)]. Educ Strategy Med Sci. 2016; 10; 9(3):194-205. [Link]
2.Roodsaz H, Kamalian AR, Amiri M, Ghaem Maghami Tabrizi A. [Identifying causal factors affecting the University virtual learning pattern in Iran (Persian)]. J Educ Sci. 2017; 22; 11(36):121-44. [DOI:10.22034/jiera.2017.51088]
3.Moattari M, Ramazani S. [Nursing students' perspective toward clinical learning environment (Persian)]. Iran J Med Educ. 2009; 9(2):137-45. [Link]
4.Bigdeli S, Arabshahi SKS, Sohrabi Z, Zazoly AZ. Exploring the challenges of educational accreditation of teaching hospitals and providing the solutions. J Educ Health Promot. 2021; 10:144. [DOI:10.4103/jehp.jehp_894_20] [PMID]
5.De Gani SM, Nowak-Flück D, Nicca D, Vogt D. Self-assessment tool to promote organizational health literacy in primary care settings in Switzerland. Int J Environ Res Public Health. 2020; 17(24):9497. [DOI:10.3390/ijerph17249497] [PMID]
6.Nooripoor M, Maleki R. [Educational evaluation, a new imperative in higher education in Iran: The case of rural development management department of Yasouj University (Persian)]. High Educ Lett. 2015; 8(29):85-114. [Link]
7.Bazargan A. [Educational evaluation (Concepts, patterns, and operational process) (Persian)]. Tehran: Samt; 2002. [Link]
8.Thomas E. Knowledge cultures and Higher Education: Achieving balance in the context of globalisation. Paris: UNESCO; 2004. [Link]
9.Samani S, Zohal M. [External assessment - Intra college of school of nursing and midwifery, Qazvin University of Medical Sciences (Persian)]. J Med Educ Dev. 2015; 7(1):44-54. [Link]
10.Zarrabian M, Farzianpour F, Razmi H, Sharifian M, Khedmat S, Sheykh-rezaee M, et al. [Internal evaluation of the endodontics department school of dentistry Tehran University of Medical Sciences (Persian)]. Strides Dev Med Educ. 2009; 5(2):135-42. [Link]
11.Sanatkhani M, Molla Z, Akbari M. [Evaluation of the students’ perception about clinical education and examination in Mashhad School of Dentistry (Iran) in 2009 (Persian)]. J Mashhad Dent Sch. 2012; 36(3):211-22. [Link]
12.Kiani Z, Saied-Moallemi Z. Assesment of patient satisfaction in dental school, Isfahan University of Medical Sciences (Persian) [doctoral dissertation]. Isfahan: Isfahan University of Medical Sciences; 2016. [Link]
13.Saravani S, Esmaeli N, Keikhaei KR, Kahkhaei LR, Esmaeli Z. Internal evaluation of social medicine department of Zabol University of Medical Sciences (Persian)]. Med Educ J. 2022; 10(1):31-44. [Link]
14.Nejatifar F, Gharib C, Monfared A, Shenavar I, Alavi S A, Hojati A, et al. [Internal evaluation of residency training course in internal medicine of Guilan University of Medical Sciences in 2022 (Persian)]. Res Med Educ. 2022; 14(1):79-88. [DOI:10.52547/rme.14.1.79]
15.Abdanipour A, Norouzi A, Ghaemi M, Ramezani-Badr F. Internal evaluation in the faculties affiliated to Zanjan university of medical sciences: Quality assurance of medical science education based on institutional accreditation (Persian)]. J Med Educ Dev. 2022; 15(46):61-70. [DOI:10.52547/edcj.15.46.61]
16.Jafari Ghavamabady A, Khami MR, Yazdani R, Nasibi M, Mohammadi M. [Internal evaluation of oral health & community dentistry department Tehran University of Medical Sciences (Persian)]. Educ Strategy Med Sci. 2013; 6(2):107-12. [Link]
17.van Zanten M, Norcini JJ, Boulet JR, Simon F. Overview of accreditation of undergraduate medical education programmes worldwide. Med Educ. 2008; 42(9):930-7. [DOI:10.1111/j.1365-2923.2008.03092.x] [PMID]
18.Sadeghimahalli F, Sadeghimahalli N, Khaleghzadeh-Ahangar H, Amuei F, Mahmodi E. [Study of the education and research quality in basic sciences through internal evaluation in two consecutive educational years in MUMS (Persian)]. Res Med Educ. 2019; 11(1):20-8. [DOI:10.29252/rme.11.1.20]
19.Sereshti M, Banaeian S, Delaram M, Kazemian A, Safdari Dehcheshme F, Karami A, et al. [Internal evaluation of midwifery department, nursing and midwifery faculty of Shahrekord University of Medical Sciences (Persian)]. Educ Strategy Med Sci. 2019; 11(5):191-9. [DOI:10.29252/edcbmj.11.05.21]
20.Sarkar SH, Hossain SZ. Budgetary challenges of higher education: evidence from Bangladesh. J Educ Pract. 2016; 7(12):32-41. [Link]
21.Ghasempour N, kazemnejad Matak L, Rezvani Monfared N. [The relationship between characteristics of clinical professors and satisfaction of medical students (Persian)]. Horiz Med Educ Dev. 2023; 14(2):33-22. [DOI:10.22038/HMED.2022.61889.1195]
22.Hatami M, Khanzadeh H, Lotfi kamran M H. [Evaluation the satisfaction of patients referred to the school of dentistry, Shahid Sadoughi University of Medical Sciences in Yazd, 2018 (Persian)]. J Shahid Sadoughi Univ Med Sci. 2020; 28(1):2285-93. [DOI:10.18502/ssu.v28i1.3131]
23.Hajisadeghi S, Kashani Z. [Survey of patients satisfaction in the faculty of dentistry, Qom University of Medical Sciences in 2016-2017 (Persian)]. Qom Univ Med Sci J. 2018; 12(2):62-73. [DOI:10.29252/qums.12.2.62]
24.Ghaleh Z, Hakimaneh SMR, Shayegh SS, Hojati R. [Determination of patientsâ satisfaction referring to Shahid Montazeri dental clinic in 2018 (Persian)]. Daneshvar Med. 2020; 27(2):9-18. [DOI:10.22070/27.141.9]